Günümüzde her ölçekten birçok işletme elde ettikleri gelir üzerinden birtakım vergiler öder. Bunlardan biri olan muhtasar beyanneme de gelir vergisi beyan edilirken kullanılan beyanname çeşitlerinden biridir. Kimlerin muhtasar beyanname düzenlemek zorunda olduğu kanunlar uyarınca belirtilmiştir. Aynı şekilde hangi ücretlere dair vergilerin muhtasar beyanname ile ödenebileceği, bu ücretlerin hangi dilimlerde vergiye tâbi tutulacağı da kanunlar çerçevesinde belirtilmiştir. Muhtasar beyannamenin beyan tarihi oluşumun ölçeğine göre değişiklik gösterir. Neredeyse tüm vergi matrahlarının bir özeti gibi gösterilen muhtasar beyanname konusunda daha detaylı bilgi almak istiyorsanız gelin detaylara bir göz atalım.
Muhtasar Beyanname Nedir?
Muhtasar beyanname gelir vergisinin ödenmesi için kullanılan bir belgedir. Kelime anlamı olarak özet ve kısa gibi anlamlar taşıyan muhtasar beyannamesi vergi matrahlarının toplu olarak, özet şeklinde teslim edilmesini mümkün kılar. Muhtasar beyanname sayesinde işletme ve oluşumlar gelir vergisi beyanı için hazırlanan bütün matrahları teker teker alacaklı taraf olan vergi dairesine teslim etmek yerine hepsini tek bir belge içerisinde teslim edebilir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 84. maddesi uyarınca vergi tevkifatı yapanlar ile diğer işverenler tarafından hazırlanan vergi matrahlarının toplu olarak vergi dairesine bildirme işlemi yapılmalıdır. Bu doğrultuda Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesindeki vergi türleri listesinde 0003 kodlu gelir vergisi “Muhtasar” olarak nitelendirilmiştir.
Muhtasar beyanname terhis usulü olarak diğer beyanname türlerinden ayrılır. Muhtasar beyanname vergi borçlusu tarafından değil vergi sorumlusu tarafından ödenir. Vergi sorumlusu farklı senaryolarda muhasebe departmanı gibi birimlerden oluşabilir. Başka bir deyişle, vergi sorumlusu olan kişi, verginin ödenmesi konusunda karşı tarafta alacaklı olarak nitelendirilen vergi dairesine karşı muhatap alınan kişidir. Bu nedenle muhtasar vergi miktarı, vergi sorumlusu olan kişi tarafından stopaj yöntemi de hesaplanarak, ilgili vergi mükellefinin bağlı bulunduğu vergi dairesine beyan edilir ve ödenir. Tüm bu açıklamalardan hareketle muhtasar beyannamede stopaj usulü vergileme işlemi söz konusudur. Böylece kaynakta da kesinti olacağı anlaşılabilir. Bu yöntemden anlaşılacağı üzere gelir miktarı henüz sahibinin eline geçmeden önce ilgili vergi kesintisi yapılarak devlete beyan verilir ve ödeme yapılır. Örnek verecek olursak, çalışan ücreti henüz çalışana verilmeden damga vergisi ve gelir vergisi gibi kalemler düşülür, bu kesintiler belirlenen yasal süre içerisinde muhtasar beyanname ile beyan verilerek devlete ödenir.
Bunun yanı sıra muhtasar beyanname ile stopaj vergi birbirine çok karıştırılır. Stopaj bir vergi ödeme şeklidir ve sahibinin eline geçmeden çeşitli kesintilere uğrar. Muhtasar ise stopaj yoluyla kesilen vergileri ifade eder. Başka bir deyişle stopaj bir vergi ödeme şekli olarak sayılırken, muhtasar başlı başına bir vergi çeşididir.
Kimler Muhtasar Beyanname Verir?
Muhtasar beyanname vermekle yükümlü olan mükellef kişinin şu gruplardan birine mensup olması gereklidir:
- Yatırım fonu yöneticileri
- Serbest meslek çalışanları
- Kazancı üzerinden bilançoya ve tarıma tabî olan çiftçiler
- Kamu idare ve kuruluşları
- Dernekler ve vakıflar
- İş ortaklıkları
- Ticaret şirketler
- İktisadi kamu kurumları ve kuruluşları
Muhtasar Beyanname Oranı Yüzde Kaçtır?
Muhtasar beyanname kapsamındaki ödemeler için yapılacak olan tevkifatlar Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinde belirlenmiştir. İlgili belirlemeler arasında yer alan en yaygın tevkifat türlerine ait ödemeler belirli kodlar ile beyan edilmiştir. En çok kullanılan bu kodlamalar şunlardır:
Muhtasar beyanname kodu Ödeme türü Vergi Oranı
011 Asgari Ücretli çalışan %15
012 Diğer ücretli çalışan % 15 – 35
031 Yaygın İnşaat İşleri %3
032 İnşaat işleri (kurumlara yapılan) %3
041* Kira ödemeleri %20
042 Kooperatiflere ait taşınmazların kirası %20
093 Ticaret Borsalarından Satın Alınan Zirai Mahsuller %3
Bunların yanı sıra serbest meslek sahiplerine yapılan ödemeler 021 koduyla ve ticari borsalarda tescil ettirilmeden satın alınan diğer zirai ürünler için yapılan ödemeler 094 kodu ile belirtilerek muhtasar beyannamede yer alır. Ancak bu giderlerin vergilendirmesi yapılmaz.
Muhtasar Beyanname Neye Göre Hesaplanır?
Muhtasar beyannamenin hesaplanması konusunu daha ayrıntılı ele almak için bir örnekle açıklama yapabiliriz. Örneğin, X adında bir şirketiniz var ve bu şirket 15 adet çalışana sahip diyelim. Diğer yandan gerçek bir kişiden kiralanmış olan şirketinizin aylık net kira bedeli 20.000 TL. Eğer çalışanlarınız arasından 3 kişiye de asgari ücret veriyorsanız, her bir aşamada muhtasar beyannamede beyan edilmesi gereken vergi türleri farklılık arz edecektir.
Öncelikle X şirketi, 10 kişiden daha fazla bir çalışana sahip olduğu için muhtasar beyanname vermek zorundadır. Çalışanlardan 3 kişi asgari ücret aldığından ilgili tabloda 011 koduyla, geri kalan 12 kişi ise yine ilgili tabloya göre 012 kodu ile beyan edilir. Ücret gelirleri üzerinden hesaplanacak gelir vergisi ve yine ücrete göre hesaplanan damga vergisi miktarı ise asgari ücretli çalışanlar ile diğer çalışanlar arasında ayrım yapılmaksızın 302 no’lu kod ile muhtasar beyannamede gösterilir.
Tüm bunların dışında kira tutarının ise önce brüt haline getirilmeli ve stopaj oranı hesaplanmalıdır. Sonrasında ise 041 kodu ile muhtasar beyannamede yer alması gerekir. Bu doğrultuda hesaplama şu şekilde olmalıdır:
Brütleştirme Formülü : Net kira bedeli / 0,80
Brütleştirme Formülü: 20.000 / 0,8 = 25000 TL
Stopaj miktarı: 25000 x 0,20 = 5000 TL
Muhtasar Beyanname Ne Zaman Verilir?
Muhtasar beyannamenin verilmesi için belirli yasal süreler belirlenmiştir. Bu bağlamda aylık ya da üç aylık periyotlarda beyanname verilmesi esastır. Ancak eğer işletme üç aylık beyan vermek istiyorsa, bağlı bulunduğu vergi dairesini bilgilendirmelidir. Bu kuralın geçerli olabilmesi için işyerinde çalışan sayısının 10 ve daha az sayıda olması gerekir. Yine üç aylık beyan süresi kapsamında beyannamenin ilgili döneme ait üç aylık periyottaki son ayın 26. günü akşamına kadar yapılması gerekir. Şayet aylık beyan verilecekse ilgili ayın 26. gün akşamına kadar beyan edilmesi ve takip edilmesi gerekir.
Muhtasar beyanname verilecek kalemler içerisinde tarımsal ürün bedelleri üzerinden tevkifat yapılmışsa beyanların aylık verilmesi gerekir. Örnek verecek olursak, ocak – şubat – mart aylarına ait muhtasar beyanname verilecekse, ilgili beyanın 26 Nisan akşamına kadar beyan verilerek ödenmesi gerekir. Buna karşın aylık beyanname verilecekse ve örneğin Şubat ayı için geçerliyse, 26 Mart akşamına kadar beyan verilmeli ve ödenme yapılmalıdır. Beyanname verilecek ay için ödemeye ilişkin ilgili 26. gün bir tatil gününe denk geliyorsa, takip eden ilk iş gününe kadar beyanname verilebilir ve ödeme yapılabilir.
Muhtasar beyannamenin ne zaman verileceği oluşum ya da işletmenin ölçeğine göre değişiklik gösterebilir. İşletme bünyesinde bulunan çalışan sayısına göre muhtasar beyanname belgesinin ne zaman vergi dairesine teslim edileceği değişiklik gösterir. Muhtasar beyannamenin teslimi için bir aylık ve üç aylık dönemler bulunur. On kişiden daha az çalışan bulunduran oluşum ve işletmeler üç ayda bir muhtasar beyannamesi vermek zorundadır. Bu oluşum ve işletmelerde vergi sorumlusu üç ayda bir ve yılda dört defa muhtasar beyannamesi düzenler ve vergi dairesine teslim eder.
Muhtasar beyanname ve diğer muhasebe konularında yardıma ihtiyacınız varsa, hem maddi açıdan tasarruf etmek hem de işlerinizi kısa sürede tamamlamak için Bizim Hesap uzmanlarımız ile iletişime geçebilirsiniz.