İş hukukuna göre bir kişinin çalıştığı kurumdaki iş akdinin tek taraflı olarak sona erdirilmesi ve sözleşmesinin feshedilmesi durumunda ihbar tazminatı hakkı ortaya çıkar. Hukuken iş akdini tek taraflı olarak sonlandıran tarafın aleyhine ortaya çıkan ihbar tazminatı, çalışan tarafından da işveren tarafından da talep edilebilir. Bu blog yazısında, ihbar tazminatı nedir, şartları, kapsamı ve hesaplama yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
İhbar Tazminatı Nedir?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin belirsiz süreli olduğu durumlarda, sözleşmenin feshedilmesi sırasında kanuni bildirim sürelerine uyulmaması halinde, ihlal eden tarafın ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. İş Kanunu’na göre, bu tazminat, işçinin çalışma süresine bağlı olarak belirlenen ihbar sürelerine uyulmadığında gerekli hale gelir. Bu tazminat 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi uyarınca uygulanmaktadır.
İhbar tazminatının hesaplanması, işçinin kıdemi ve son aldığı brüt ücret dikkate alınarak yapılır, bu da çalışanın işten ayrılma veya çıkarılma sürecinde maddi güvence sağlar. İşveren ve işçi arasında adil bir geçiş sürecini teşvik eden ihbar tazminatı, ani iş değişikliklerinin yaratabileceği olumsuz etkileri azaltmayı amaçlar.
İhbar Tazminatının Şartları Nelerdir?
İhbar tazminatının şartları, işçi veya işverenin iş sözleşmesini sonlandırırken uyulması gereken kuralları belirler. Bu şartlar, iş sözleşmesinin adil ve düzenli bir şekilde sona erdirilmesini sağlamak için önemlidir. İhbar tazminatının temel şartları şunlardır:
- İhbar tazminatı, yalnızca belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerlidir. Belirli süreli sözleşmelerde, sürenin sonunda ihbar tazminatı söz konusu olmaz.
- İş sözleşmesinin feshi, herhangi bir haklı nedene dayanmamalıdır. Eğer fesih, işçi veya işveren tarafından haklı bir nedene dayanarak yapılırsa, ihbar tazminatı ödenmez.
- İş Kanunu’nda belirtilen ihbar sürelerine uyulmadan iş sözleşmesi feshedilirse, ihbar tazminatı ödenir. İşçinin kıdemine göre belirlenen bu süreler, iş sözleşmesinin feshedilmesinden önce karşı tarafa tanınmalıdır.
- İş sözleşmesinin feshi, yazılı olarak ve açık bir şekilde belirtilen nedenlerle yapılmalıdır. Usule uygun olmayan fesih bildirimleri, ihbar tazminatı hakkını doğurur.
İhbar Tazminatı Neleri Kapsar?
İhbar tazminatı, işçinin işten ayrılma sürecinde karşılaştığı mali zorlukları hafifletmek amacıyla, son brüt maaş ve sürekli ödenen yan haklar gibi unsurları kapsar. Bu tazminatın hesaplanmasında, işçiye ödenen ücretlerin yanı sıra yol, yemek gibi devamlı yapılan ek ödemeler de dikkate alınır. İhbar tazminatı, vergiye tabi olduğundan, hesaplama sırasında kümülatif gelir vergisi matrahı ve damga vergisi gibi kesintiler uygulanır. Bu tazminat, işçinin iş değişikliği sürecinde mali güvence sağlar ve iş hayatındaki geçişleri kolaylaştırır.
İhbar Süresi Nedir?
İhbar süresi, belirsiz süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmenin feshedilmesi öncesinde tarafların birbirlerine vermek zorunda olduğu yasal bildirim süresidir. Bu süre, işçinin iş yerindeki hizmet süresine göre değişiklik gösterir ve iş sözleşmesinin sona ermesinden önce hem işçiye hem de işverene hazırlık yapma fırsatı sunar.
İhbar süresinin uygulanması, ani iş değişikliklerinin yarattığı olumsuz etkileri azaltmayı amaçlar ve iş ilişkisinin adil bir şekilde sonlandırılmasını sağlar. İş Kanunu’nda belirlenen bu süreler, işçinin çalışma süresine bağlı olarak değişir. İş Kanunu’nun 17/2. Maddesine göre ihbar süreleri, çalışma şu şekilde belirlenmiştir:
- 6 aydan az çalışanlar: 14 gün,
- 6 ay – 1,5 yıl arasında çalışanlar: 28 gün,
- 1,5 yıl – 3 yıl arasında çalışanlar: 42 gün,
- 3 yıldan uzun süre çalışmış olanlar: 56 gün.
Eğer iş sözleşmesinde belirlenen ihbar süreleri yasal sınırların altında ise kanundaki asgari süreler geçerli olur. Bu süreç, bildirimin karşı tarafa ulaştığı andan itibaren başlar.
İhbar Sürecinde İş Aranabilir mi?
Belirsiz süreli sözleşmeye çalışan her işçi gibi, çalışanların ihbar süresi dahilinde de iş aramaya hakkı vardır. İş arama izni, İş Kanunu ile güvence altına alınır. Ayrıca Türk Borçlar Kanunu’nun 421’inci maddesine göre işverenler çalışanlara bildirim süresi içinde ücret kesintisi olmaksızın günde iki saat iş arama izni vermek zorundadır. Kanuna göre işçinin çalıştığı kuruluşu mağdur etmediği sürece, yani bildirim süresinden önce ayrılacağını bildirdiği sürece iş arama iznini kullanma hakkı vardır.
İş arama izni, çalışanın talebine bağlı olarak toplu şekilde de kullanılabilir. Ancak, bu durumda çalışan, izni toplu kullanmak istediğini işten ayrılacağı günden önceki günlere denk getirerek işverene bildirmekle yükümlüdür. İşveren, iş arama iznini vermekle yükümlüdür ve bu izin süresince çalışanı çalıştırırsa, çalıştırılan sürenin ücretini yüzde yüz zamlı ödemek zorundadır. İhbar sürelerine uyulmadan iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğar.
İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatı ödemesi, iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması ve kanuni bildirim sürelerine uyulmadan feshedilmesi durumunda gündeme gelir. İhbar tazminatı hesaplaması, işçinin kıdemine ve son aldığı brüt maaşa göre yapılır.
İhbar tazminatı hesaplamasında, işçinin son giydirilmiş brüt ücreti esas alınır. Bu ücret, işçinin alacağı maaşın yanı sıra sürekli yapılan ek ödemeleri (yol, yemek yardımı gibi) de içerir. İhbar tazminatı, vergiye tabi olduğundan, hesaplama sırasında gelir vergisi ve damga vergisi gibi kesintiler yapılır ve net ihbar tazminatı belirlenir.
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda ödenir. İşveren, iş sözleşmesini derhal feshetmek istiyorsa, ihbar tazminatını aynı süre içinde ödemekle yükümlüdür. İhbar tazminatının zaman aşımı süresi, iş kanununda 5 yıl olarak belirtilmiştir. Bu konuda bir örnek verecek olursak;
Örnek Durum:
- Çalışma Süresi: 3 yıldan fazla
- İşçinin Aylık Brüt Maaşı: 5.000 TL
- İhbar Süresi: 8 hafta
Hesaplama:
Günlük Brüt Ücret Hesaplama:
- Aylık Brüt Maaş: 5.000 TL
- Günlük Brüt Ücret = 5.000 TL / 30 gün = 166,67 TL
Toplam Brüt İhbar Tazminatı:
- 8 hafta = 56 gün
- Toplam Brüt İhbar Tazminatı = 166,67 TL x 56 gün = 9.333,52 TL
Bu hesaplama, işçinin ihbar tazminatı olarak alacağı brüt miktarı gösterir. Net ödeme, bu miktardan yapılan vergi ve diğer kesintiler sonrasında belirlenir.
İhbar Tazminatını Kimler Alır?
İhbar tazminatını alabilecek kişiler, belirli şartlar altında hem işçiler hem de işverenler olabilir. İhbar tazminatına hak, iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması ve kanuni ihbar sürelerine uyulmadan feshedilmesi durumunda doğar. İhbar tazminatı alabilecek kişiler şunlardır:
- İhbar tazminatı, sadece belirsiz süreli iş sözleşmeleri yapanlar için geçerlidir. Belirli süreli iş sözleşmesinde böyle bir hak yoktur. Belirsiz süreli iş sözleşmesi, işçinin firmayla bağının bir süreye bağlı olarak ön görülmeksizin çalıştığı sözleşmelere denir.
- İhbar tazminatı ile ilgili bir hak iddia edilmesi için belirsiz iş sözleşmesinin haksız şekilde feshedilmesi gerekir. İşçinin ya da işverenin sözleşmeyi derhal feshetme hakkı elde etmesi, yalnızca haklı gerekçelerle mümkündür. Örneğin, bir hakaret suçu söz konusu olduğunda işçi ya da işveren, derhal fesih durumunda ihbar tazminatı hakkı iddia edemez. Eğer işveren tarafından haklı bir fesih gerçekleştirilirse işçi yalnızca kıdem tazminatı alabilir.
Bunların yanı sıra işçinin firmada çalıştığı süre ölçüsünde belirlenen ihbar sürelerine uyulmaması durumunda da ihbar tazminatı hakkı doğar.
Hangi Durumlarda İhbar Tazminatı Ödenmez?
İhbar tazminatı, belirli durumlarda ödenmez. Bu durumlar, işçi ve işverenin haklarını korumak amacıyla İş Kanunu’nda belirtilmiştir. İhbar tazminatı ödenmeyecek durumlar şunlardır:
- İş sözleşmesi, haklı bir nedene dayanarak feshedilirse, karşı tarafa ihbar tazminatı ödemesi yapılmaz.
- Belirli süreli iş sözleşmeleri sona erdiğinde ihbar tazminatı ödenmez.
- İş sözleşmesinin feshi, kanunda öngörülen sürelere uygun olarak yapılırsa ve fesih bildirimi açık ve anlaşılır bir şekilde yazılı olarak yapılırsa, ihbar tazminatı hakkı doğmaz.
- İşveren, ihbar süresi boyunca çalışana, yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama izni verirse ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar.
İhbar Tazminatının Kıdem Tazminatından Farkı Nedir?
İhbar tazminatı ve kıdem tazminatı, iş hukukunda farklı durumlar için öngörülen iki ayrı tazminat türüdür. Bu iki tazminat türünün arasındaki farklar şunlardır:
- Kıdem tazminatı, şartları karşılayan her çalışana ödenir. İhbar tazminatı ise haklı bir nedeni olmadığı halde iş akdine son veren tarafın, karşı tarafa ihbarda bulunmadığı için ödemesi gereken bir tazminattır.
- Kıdem tazminatı için en az 1 yıl çalışma şartı aranır. İhbar tazminatı için ise en az 6 ay çalışmış olmak yeterlidir.
- Kıdem ve ihbar tazminatını oluşturan koşullar birbirinden bağımsızdır. Eğer bir işçi, hak elde ettiyse kıdem tazminatının yanı sıra ihbar tazminatı da alabilir. Kıdem ve ihbar tazminatı, birbirinin alternatifi değildir.
- Kıdem tazminatı, işçinin emeklilik, işten çıkarılma veya haklı nedenle işten ayrılma gibi durumlarında ödenir. İhbar tazminatı ise iş sözleşmesinin belirli şartlar sağlanmadan feshedilmesinden dolayı verilir.
Bizim Hesap ile şirketinizin finansal, ticari ve çalışan operasyonlarını kolaylıkla yönetebilir; Ön Muhasebe, e-Fatura, e-Arşiv ve tüm e-Ticaret organizasyonlarını tek platformda sürdürebilirsiniz. Şirketinizin operasyonlarını kolaylıkla sürdürebilmek için hayatınızı kolaylaştıran bizimhesap.com ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz.
İhbar Tazminatını Talep Etmek Amacıyla Doğrudan Dava Açılabilir mi?
İhbar tazminatına hak kazanıldığında, bu tazminatı talep etmek için doğrudan dava açmak mümkün değildir. Dava açılmadan önce zorunlu olarak arabuluculuk yoluna başvurulmalıdır. Arabuluculuğa başvurulmadan dava açılması halinde, zorunlu arabuluculuk şartı yerine getirilmediğinden dava reddedilecektir. İhbar tazminatını talep etmek isteyen kişilerin öncelikle arabuluculuk sürecini tamamlaması gerekmektedir.
İhbar Tazminatı İçin Zamanaşımı Nedir?
İhbar tazminatı talepleri için zamanaşımı süreleri belirlenmiştir. 2017 yılı öncesinde işe başlayan çalışanlar için bu süre on yılken, 2017 ve sonrasında işe başlayanlar için beş yıl olarak uygulanmaktadır. İhbar tazminatı ile ilgili haksız bir eylem gerçekleştiğinde, bu sürelerin geçmesi durumunda ihbar tazminatı için zamanaşımı gerçekleşir. Bu süreler dolduktan sonra, taraflar ihbar tazminatı talebinde bulunamazlar.
Emeklilik İçin İhbar Tazminatı Alınır mı?
Emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar için ihbar tazminatı hakkı bulunmaz. Emeklilik, askerlik veya evlilik gibi kişisel sebeplerle işten ayrılan işçiler, ihbar tazminatı talep edemezler. Aynı şekilde, bu durumlarda işveren de ihbar tazminatı hakkına sahip olmaz.