İş hukukuna göre bir kişinin çalıştığı kurumdaki iş akdinin tek taraflı olarak sona erdirilmesi ve sözleşmesinin feshedilmesi durumunda ihbar tazminatı hakkı ortaya çıkar. Hukuken iş akdini tek taraflı olarak sonlandıran tarafın aleyhine ortaya çıkan ihbar tazminatı, çalışan tarafından da işveren tarafından da talep edilebilir. İhbar tazminatı hakkının oluşması için birtakım koşulların söz konusu olması gerekir. Zira ihbar tazminatı, hukuki olarak çok yönlü ve ayrıntılı bir işleyişe sahiptir. Bu anlamda işçiler ve işverenler, iş akdinin tek taraflı feshi karşısında doğabilecek haklarını aramak adına ihbar tazminatı hakkında detaylı bilgi sahibi olmalıdır. Eğer siz de ihbar tazminatının tanımı, işleyişi ve ayrıntılı koşulları hakkında bilgi sahibi olmak istiyorsanız gelin konu hakkındaki detayları inceleyelim.
İhbar Tazminatı Nedir?
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin tek taraflı olarak fesih edilmesinde yasal çerçevede belirlenmiş bildirim süresini yerine getirmeyen tarafın ödemek zorunda olduğu ihbar tazminatı; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi uyarınca uygulanmaktadır. Örneğin, haklı gerekçelerle olsa bile işveren, çalışanının iş akdini sona erdirecek bu kararını yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aynı şekilde işyerinden istifa edecek olan bir çalışan da işverenine yazılı bildirim iletmek zorundadır. Eğer bu bildirimler yapılmışsa ve iş akdinin feshi haklı sebeplere bağlı ise ihbar tazminatı hakkı doğmaz. Ancak, iş akdinin feshinde haksız gerekçe söz konusu ise karşı taraf ihbar tazminatı hakkı elde eder.
İhbar Süresi Nedir?
İhbar süresi, çalışan ya da işverenin iş akdini tek taraflı olarak feshetmesi konusunda bildirimde bulunması için öngörülen süre olarak tanımlanır. Yasal olarak 2, 4, 6 ve 8 hafta olarak belirlenen ihbar süreleri, iş sözleşmesinin uygulandığı süre zarfına göre belirlenir.
İş Kanunu’nun 17/2. Maddesine göre ihbar süreleri, çalışma sürelerine göre şu şekilde belirlenir:
- 6 aydan az çalışanlar: 14 gün,
- 6 ay – 1,5 yıl arasında çalışanlar: 28 gün,
- 1,5 yıl – 3 yıl arasında çalışanlar: 42 gün,
- 3 yıldan uzun süre çalışmış olanlar: 56 gün.
Eğer iş sözleşmesinde farklı süreler öngörülmüş ise ve bu süre yasal çerçevedeki sınırların altında ise yasal süreç kanundaki asgari süreye göre ve bildirimin karşı tarafa ulaşmasından itibaren işler.
İhbar Tazminatının Kıdem Tazminatından Farkı Nedir?
Tazminat kavramı söz konusu olunca kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı bazen birbiriyle karıştırılabilir. İhbar tazminatı hakkında bilgi sahibi olmak için ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı arasındaki farklar konusunda bilgi sahibi olmakta yarar vardır. Bu farklar şöyle açıklanabilir:
- Kıdem tazminatı, şartları karşılayan her çalışana ödenir. İhbar tazminatı ise haklı bir nedeni olmadığı halde iş akdine son veren tarafın, karşı tarafa ihbarda bulunmadığı için ödemesi gereken bir tazminattır.
- Kıdem ve ihbar tazminatını oluşturan koşullar birbirinden bağımsızdır. Eğer bir işçi, hak elde ettiyse kıdem tazminatının yanı sıra ihbar tazminatı da alabilir. Kıdem ve ihbar tazminatı, birbirinin alternatifi değildir.
- Kıdem tazminatı için en az 1 yıl çalışma şartı aranır. İhbar tazminatı için ise en az 6 ay çalışmış olmak yeterlidir.
İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatının hesaplanmasında belirleyici faktör, çalışanın işyerindeki kıdemidir. İhbar tazminatı hesaplama işleminde, iş akdinin fesh edildiği andaki giydirilmiş brüt ücret üzerinden bir tespit yapılır. İşçiye ödenen maaş ve sigorta primlerinin yanı sıra yemek ve yol yardımı gibi yan haklar da ihbar tazminatının hesaplanmasında giydirilmiş ücrete dahil edilir. İhbar tazminatı belirlenirken, çalışanın kıdemine denk gelen bildirim süresinin her bir haftası yedi gün olarak göz önünde bulundurulur. İhbar tazminatı, gün sayısı ile ödemesi sürdürülen brüt tutarın günlük miktarı ile çarpılarak hesaplanır. Bu işlem sonucunda elde edilen brüt tazminat tutarından gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılarak net ihbar tazminatı karşı tarafa aktarılır.
İhbar Tazminatı İçin Zamanaşımı Nedir?
İhbar tazminatı için; 2017 yılından önce işe girmiş olan çalışanlar için on yıl, 2017’den sonra işe girmiş olanlar için ise beş yıllık bir zamanaşımı süresi vardır. İhbar tazminatına konu olması öngörülen haksız eylemin üzerinden belirlenen süreler geçtikten sonra ihbar tazminatı zamanaşımı durumu ortaya çıkar ve taraflar tazminat hakkı iddia edemezler.
İhbar Tazminatını Kimler Alabilir?
İş akdinin işçi ya da işveren tarafından sonlandırılmasının ardından ihbar tazminatı hakkının oluşması için birtakım yasal şartların gerçekleşmiş olması gerekir. İşte ihbar tazminatı hakkının ortaya çıkması için gereken yasal prosedürler:
- Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İhbar tazminatı, sadece belirsiz süreli iş sözleşmeleri yapanlar için geçerlidir. Belirli süreli iş sözleşmesinde böyle bir hak yoktur. Belirsiz süreli iş sözleşmesi, işçinin firmayla bağının bir süreye bağlı olarak öngörülmeksizin çalıştığı sözleşmelere denir.
- Haksız Fesih Gerekçesi: İhbar tazminatı ile ilgili bir hak iddia edilmesi için belirsiz iş sözleşmesinin haksız şekilde feshedilmesi gerekir. İşçinin ya da işverenin sözleşmeyi derhal feshetme hakkı elde etmesi, yalnızca haklı gerekçelerle mümkündür. Örneğin, bir hakaret suçu söz konusu olduğunda işçi ya da işveren, derhal fesih durumunda ihbar tazminatı hakkı iddia edemez. Eğer işveren tarafından haklı bir fesih gerçekleştirilirse işçi yalnızca kıdem tazminatı alabilir.
Bunların yanı sıra pek tabii ki işçinin firmada çalıştığı süre ölçüsünde belirlenen ihbar sürelerine uyulmaması durumunda ihbar tazminatı hakkı doğar. Eğer belirtilen ihbar sürelerinden daha uzun bir süre önce bildirim yapıldıysa ihbar tazminatı söz konusu değildir.
Emeklilik İçin İhbar Tazminatı Alınır Mı?
Emekli olanlar için ihbar tazminatı alınır mı sorusu pek çok çalışan tarafından merak edilir. Ancak, ihbar tazminatının kıdem tazminatından ve dolayısıyla emekli ikramiyesinden farklı bir niteliğinin olduğunu ifade etmekte yarar var. Emeklilik nedeniyle işten ayrılma durumunda hukuki olarak iş akdini fesheden taraf işçi olur. Bu durumda doğal olarak ihbar tazminatının emeklilik durumunda ödenmesi gibi bir durum mümkün olmaz. Yalnızca emeklilik değil; askerlik ve evlilik gibi gerekçelerle de iş sözleşmesini fesheden işçi için ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır. İşçilerin ihbar tazminatı hakkı elde etmesi için sözleşme fesihlerinin işveren tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak; emeklilik, evlilik ve askerlik gibi durumlarda işveren de ihbar tazminatı hakkına sahip olamaz.
İhbar Süresinde İş Arama İzni Nedir?
Belirsiz süreli sözleşmeye çalışan her işçi gibi, çalışanların ihbar süresi dahilinde de iş aramaya hakkı vardır. İş arama izni, İş Kanunu ile güvence altına alınır. Ayrıca Türk Borçlar Kanunu’nun 421’inci maddesine göre işverenler çalışanlara bildirim süresi içinde ücret kesintisi olmaksızın günde iki saat iş arama izni vermek zorundadır. Kanuna göre işçinin çalıştığı kuruluşu mağdur etmediği sürece, yani bildirim süresinden önce ayrılacağını bildirdiği sürece iş arama iznini kullanma hakkı vardır.
Bizim Hesap ile şirketinizin finansal, ticari ve çalışan operasyonlarını kolaylıkla yönetebilir; Ön Muhasebe, e-Fatura, e-Arşiv ve tüm e-Ticaret organizasyonlarını tek platformda sürdürebilirsiniz. Şirketinizin operasyonlarını kolaylıkla sürdürebilmek için hayatınızı kolaylaştıran bizimhesap.com ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz.