Kıdem tazminatı, bir sözleşme kapsamında çalışan herkesi ilgilendirir. O nedenle işe yeni başlayanlardan emeklilik sonrası çalışanlara kadar herkesin kıdem tazminatı konusunda bilgili olması gerekir.
Bu yazımızda kıdem tazminatı nedir, nasıl alınır gibi temel sorulara yanıt verdikten sonra 2024 kıdem tazminatı hesaplama, kıdem tazminatı tavanı gibi detaylara yer veriyoruz.
Yazımızın sonunda kıdem tazminatı konusunda en çok merak edilen soruların yanıtlarını bulacaksınız. Vakit kaybetmeden başlayalım.
Kıdem Tazminatı Nedir?
En temel soruyla başlayalım: Kıdem tazminatı nedir? Kıdem tazminatı, işveren tarafından işçiye ödenen bir tazminat türüdür. İşçinin, o iş yerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdemine yani verdiği emeğine karşılık ödenir.
4857 sayılı İş Kanunu kapsamında tanımlanan işçiler (“Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir”), şartları yerine getirdiklerinde kıdem tazminatına hak kazanırlar. Böylece iş sözleşmeleri sona erdiğinde işverenden kıdem tazminatı talep etme hakları doğar.
Bunun için işçinin aynı işyerinde en az 1 yıl boyunca çalışmış olması gerekir.
Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?
Bir çalışanın kıdem tazminatı alması için öncelikle bazı şartları karşılıyor olması gerekir. En önemlisi aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmalı. Bu ön şartları ve ardından diğer koşullardan en az birini yerine getirirse iş sözleşmesi sona erdikten sonra kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Ancak istifa durumunda (haklı fesih nedeni olmadan) ya da işverenin haklı fesih nedenlerinden biri söz konusuysa çalışan kıdem tazminatı alamaz.
Kıdem tazminatı söz konusu olduğunda zamanaşımı süresini de unutmamak gerekir. Kıdem tazminatı için zamanaşımı süresi 5 yıldır.
Kıdem Tazminatı Alma Şartları Nelerdir?
Kıdem tazminatı konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, mevzuatta belirtilen şartların sağlanması. Aksi halde işçi, kıdem tazminatı hakkı kazanamaz. İşte kıdem tazminatı alma şartları:
Öncelikle 4857 sayılı İş Kanuna göre işçi vasfında olmak ve 1475 sayılı kanunu 14. maddesindeki şartları sağlamak ve aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmak ön şartları karşılanmalı, ardından;
- İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle iş sözleşmesinin feshedilmesi,
- İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık veya işyerinde işin durması ve benzeri nedenlerle sözleşmesinin feshedilmesi,
- Askerlik sebebiyle işten ayrılma,
- Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda yaş dışında gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile işten ayrılma,
- Kadının evlenmesi halinde 1 yıl içinde kendi arzusu ile işten ayrılma,
- İşçinin ölümü gibi koşullardan en az biri gerçekleştiğinde işverenin kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.
Ancak, İş Kanunu’na göre aşağıda belirttiğimiz işler için bu hükümler uygulanmaz:
- Deniz ve hava taşıma işlerinde,
- 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde,
- Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her türlü yapı işlerinde,
- Bir ailenin üyeleri ve 3. dereceye kadar (3. derece dahil) hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
- Ev hizmetlerinde,
- Çıraklar hakkında,
- Sporcular hakkında,
- Rehabilite edilenler hakkında,
- 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu’nun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Yukarı bahsettiğimiz şartlardan biri nedeniyle iş sözleşmesi feshedilirse kıdem tazminatı işçinin çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücreti kadar kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. Kıdem tazminatı hesaplaması, işçinin en son aldığı brüt ücreti üzerinden yapılır.
Ayrıca, bu işçiye maaşına ek olarak para ya da para ile ölçülebilen yan haklar verildiyse (örneğin yol-yemek parası, düzenli ikramiye ödemeleri vb.) hesaplama yapılırken bunlar da dikkate alınır.
Tam çalışma yılları için ödenen kıdem tazminatı miktarı, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlı olur.
Kıdem tazminatı hesaplama adımlarını özetleyecek olursak:
- İşçinin çalıştığı toplam süreyi belirleyin.
- Çalıştığı toplam yıl sayısı ile aldığı son brüt ücreti çarpın. (Yol, yemek, diğer yan hakları dahil ettiğinizden emin olun.)
- Bir tam yılın dışında kalan sürelerin toplam sayısını belirleyin ve günlük brüt ücretle çarpın.
- Ortaya çıkan toplamdan %0,759 oranında damga vergisi kesilir.
- Geriye kalan tutar işçinin kıdem tazminatıdır ve işçiye ödenir.
Kıdem tazminatı hesaplama 2024 yılında da bu şekilde yapılmalıdır.
Kıdem Tazminatı Örnek Hesaplama
Kıdem tazminatının hangi ücret üzerinden yapıldığını ve neleri kapsadığını belirttik. Bunu bir de örnek üzerinden hesaplayalım:
- Bir işçi, aynı işyerinde 2 tam yıl (730 gün) çalışmış olsun. Son brüt ücretinin 30.000 TL olduğunu düşünelim.
- 30.000 (son brüt ücret) x 2 (tam yıl sayısı) = 60.000 TL
- 60.000 TL brüt kıdem tazminatı tutarıdır. Kıdem tazminatından damga vergisi kesildiğini söylemiştik.
- Damga Vergisi oranı %0,759. Brüt kıdem tazminatından damga vergisi kesintisi 455,40 TL olacak.
- Böylece ödenecek net kıdem tazminatı 59.544,60 TL’dir.
2024 Yılında Kıdem Tazminatı Tavanı
01.07.2024-31.12.2024 tarihlerinde geçerli olmak üzere, kıdem tazminatı tavanı 2024 yılı için 41.828,42 TL’dir.
Belirlenen kıdem tazminatı tavanını aşan bir ödeme yapılabilir ancak bunun için işveren ve işçinin anlaşmış olması gerekir.
Bu durumda kıdem tazminatının tavanı aşan bölümü için gelir vergisi ve sigorta primi hesaplaması yapılması gerekir.
(5953 sayılı Basın İş Kanunu‘na tabi çalışanlar için kıdem tazminatı tavanı uygulanmaz.)
Kıdem Tazminatı Almak için Kaç Yıl Çalışmak Gerekir?
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir. Aynı işyerinden 1 yıldan az süre çalışan işçilerin kıdem tazminatı alması mümkün değil.
Kıdem Tazminatının Vergilendirilmesi
Kıdem tazminatından damga vergisi (binde 7,59) kesilir.
Kıdem tazminatı ücretleri gelir vergisinden muaftır. Ancak ödenen tutar kıdem tazminatı tavanını aşarsa, tavan ücreti aşan kısım için gelir vergisi ödenmesi gerekir ve ek olarak sigorta primi de hesaplanır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. İstifa durumunda kıdem tazminatı alınır mı?
İstifa eden bir işçi, kıdem tazminatı alamaz. Ancak emeklilik, askerlik ya da diğer haklı fesih durumunda kıdem tazminatı alabilir. Yani istifa, haklı bir nedene dayanmalı ve bu da delillerle desteklenmelidir.
Ayrıca kadın çalışanlar, iş sözleşmelerini evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshederse ve evliliği gösteren belgeyi işverene sunarsa kıdem tazminatını alabilir.
2. Kıdem tazminatı ne zaman ödenir?
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi sona erdiğinde derhal ödenmesi gerekir. Derhal ödenmediyse en geç 30 gün içinde ödenmesi gerekir. Eğer işçinin onayı varsa taksitler halinde ödenebilir.
3. Hangi durumlarda kıdem tazminatı alınamaz?
Kıdem tazminatı için en temel şartlarından olan aynı işyerinde en az 1 yıldır çalışmış olma şartı yerine getirilmediyse kıdem tazminatı hakkı söz konusu değildir.
İşçi, haklı bir neden belirtmeden istifa ettiğinde ya da işverenin haklı fesih nedenlerinden biri ya da birkaçı mevcut olduğunda, kıdem tazminatı alamaz.
4. Kimler kıdem tazminatı almaya hak kazanır?
Bir iş sözleşmesi bağlamında, anı işyerinde (aynı işveren için işyerinin farklı bölümleri de dahil) en az 1 yıl boyunca çalışan işçiler kıdem tazminatı hakkı kazanır.
Kıdem tazminatının alınması için iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi gerekir. İstifa eden işçi kıdem tazminatı alamaz ancak haklı fesih durumlarından kıdem tazminatı alması mümkündür.
5. Kıdem tazminatı haklı fesih şartları nelerdir?
Aslında işci ve işverenin aynı haklı fesih nedenleri vardır. Örneğin “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” her iki taraf içinde geçerli bir haklı fesih durumudur.
İşverenin işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak Şekilde sözler söylemesi, bu kapsamda işçi için bir haklı fesih nedenidir. Öte yandan aynısı işveren için de geçerlidir.
İşte haklı fesih nedenleri:
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri,
- Sağlık sebepleri nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırılması,
- Zorlayıcı sebeplerle iş sözleşmesinin sonlandırılması,
Tek fark “işçinin tutuklanması ya da gözaltına alınması” işveren için bir haklı fesih nedenidir.
6. Kıdem tazminatı ödemesi nereden yapılır?
Kıdem tazminatı ödemesi, işçinin banka hesabına yatırılır.
7. İstifa ederken haklı sebepler nelerdir?
İş Kanunu’nun 24. maddesine göre işçinin istifa için haklı fesih sebepleri: Sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ve zorlayıcı sebepler.
8. İhbar tazminatı ile kıdem tazminatı arasındaki fark nedir?
Kıdem tazminatı, bir işçinin iş sözleşmesiyle aynı işyerinden en az 1 yıl boyunca çalışarak hak kazandığı bir tazminat türüdür. O işyerinde harcadığı emeğin karşılığıdır.
İhbar tazminatı ise bir işçinin, kanunda belirtilen süreler içerisinde önceden haber vermeden ya da ihbar süresinin dolmasını beklemeden işten çıkarıldığında işçiye ödenmesi gereken tazminat türüdür. Aynı şekilde eğer işçi de gereken sürede önceden haber vermeden işten ayrılırsa işverene ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
9. Bir yıllık kıdem tazminatı ne kadar?
Bir yıllık kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt 30 günlük maaş kadardır. Ancak damga vergisi kesintisi olacağını da hatırlatmak gerekir.
10. Asgari ücret kıdem tazminatı ne kadar?
Bir yıllık kıdem tazminatı, o kişinin son brüt ücreti kadarıdır. Dolayısıyla 2024 yılında asgari ücretli bir işçinin bir yıllık kıdem tazminatı brüt asgari ücret olan 20.002,50 TL’dir.
11. Emekli çalışan nasıl kıdem tazminatı alır?
İşyerlerinde emekli olan çalışanlar var. Bu işçiler emeklilik sonrası çalışma dönemlerinde eğer kıdem tazminatı hak ettiyse normal bir işçi gibi kıdem tazminatı alabilirler.
Bir işçinin 25 yıl bir işyerinde çalışıp emekli olduğunu varsayalım. Kıdem tazminatını da alarak işten ayrılmış olsun. Ardından tekrar aynı işyerine gelip 4 yıl boyunca çalıştığını ve daha sonra kıdem tazminatı hak ederek işten ayrıldığını düşünelim.
Bu durumda emeklilik sonrası çalıştığı 4 yıl için kıdem tazminatı alacaktır.
