Gelir Vergisi kurum olmayan gerçek kişilerin bir yıl içerisinde elde ettiği gelirlerin ve iratların yani mülklerden gelen gelirin vergilendirilmesi durumudur. Gerçek kişiler kavramı hukukta yetki kullanması ve hak edinebilmesi uygun görülmüş olan vatandaşları ifade eder. Gelir vergisi ödemeleri gelir miktarına göre değişiklik gösterebilir.Her kazanç türü gelir vergisine tabi değildir. Bu nedenle gelir vergisi ödemesi gereken kazanç türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Gayrimenkullerden kazanılan gelirler
- Tarım işlerinden gelen kazançlar
- Serbest meslek kazançları
- Hizmet karşılığı kazançlar
- Ticari işlerden gelen kazançlar
- Taşınabilir, menkul sayılan gelirler
- Diğer elde edilen kazançlar
Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?
Gelir Vergisi kişilerin bireysel yapması gereken bir hesaplama değildir. Vergi dairelerinin sistemleri üzerinden ya da bu hesaplamaları özel yapan siteler üzerinden faydalanmak mümkündür. Her yılın son aylarında ilgili yılın vergi dilimleri tablosu yetkili kurumlar tarafından açıklanır. Resmi gazete üzerinden yayınlanan bu tablo vergi mükellefi olan kişiler için vergi hesaplamalarında kullanılır. 2022 yılı içinde 21 Aralık 2021 Tarihli ve 31696 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan vergi dilimleri tablosu önceki yıllarda olduğu gibi %15, %20, %27, %35 ve %40 oranlarında olmak üzere yine beşli skala üzerinde hesaplanır. Vergi mükellefi olan kişilerin yıllık toplam kazancı hangi vergi dilimi aralığına denk geliyorsa, hesaplama o oran üzerinden gerçekleştirilir. Gelin 2022 yılı için gelir vergisi dilimleri tablosuna bir göz atalım:
| 2022 Vergi Dilimleri | Oran |
| 32.000 TL’ye kadar olan gelirler için | %15 |
| 70.000 TL'nin 32.000 TL'si için 4.800 TL, fazlası için | %20 |
| 250.000 TL'nin 70.000 TL'si için 12.400 TL, fazlası için | %27 |
| 880.000 TL'nin 250.000 TL'si için 61.000 TL, fazlası için | %35 |
| 880.000 TL'den fazlasının 880.000 TL'si için 281.500 TL, fazlası için | %40 |
Gelir Vergisi hesaplamaları için birkaç örnek verecek olursak:
Örnek 1
32.000 TL’ye kadar olan gelirler %15 olan vergi dilimine tabi olduğu için yıllık toplam kazanç miktarı 21.000 TL olan bir kişi bu orana göre hesaplama yapmalıdır. Bu durumda 21.000 * %15 = 3.150 TL ilgili yıl için ödenmesi gereken vergi miktarı olarak karşımıza çıkar.
Örnek 2
Yıllık toplam kazanç miktarı 220.000 TL olan bir kişi tabloya göre bu miktarın 70.000 TL’sı için 12.400 TL vergi ödenmesi gerekir. 220.000 – 70.000 = 150.000 vergi ödenmesi gereken kalan kısımdır. Bu miktar içinde %27 oranındaki vergi dilimi için hesaplama yapılmalıdır. Yani 150.000 * %27 = 40.500 TL vergi miktarı ortaya çıkar. 70.000 TL üzerindeki gelirler için iki ayrı vergi miktarı hesaplaması yapıldığından dolayı son durumda her iki rakamı toplayarak o yılın ödenmesi gereken vergi dilimine ulaşabiliriz. 12.400 + 40.500 = 52.900 TL yıllık geliri 220.000 TL olan bir kişinin ödeyeceği yaklaşık gelir vergisi miktarıdır.
Örnek 3
Bu örnekte yıllık toplam kazanç miktarını 750.000 TL üzerinden hesaplayabiliriz. Bu rakamın 250.000 TL olan kısmı için tabloya göre 61.000 TL vergi ödemesi ortaya çıkar. 750.000 – 250.000 = 500.000 TL olan kalan kısım için %35 oranında vergi ödemesi hesaplayabiliriz. Yani 500.000 * %35 = 175.000 TL vergi ödemesi ortaya çıkar. 250.000 TL üzerindeki gelirler için iki ayrı vergi miktarı hesaplaması yapıldığından dolayı son durumda her iki rakamı toplayarak o yılın ödenmesi gereken vergi dilimine ulaşabiliriz. 61.000 + 175.000 = 236.000 TL yıllık geliri 750.000 TL olan bir kişinin ödeyeceği yaklaşık gelir vergisi miktarıdır.
Basit usulde sayılan ticari kazançlar dışında diğer gelirler için mart ayının sonuna kadar beyanname verilmesi gereklidir. Basit usulde sayılan ticari kazançlar ise son gün 25 Şubat olmak şartıyla ilgili yıla ait beyannamelerini düzenleyebilir. Beyanname verilirken sağlık, eğitim, bağış gibi bazı kalemlerde vergi indirimden yararlanmak mümkündür.
Gelir Vergisi Yılda Kaç Kez Ödenir?
Gelir vergisi her yıl bir kez ödenir. Bir önceki yıla ait gelir miktarları üzerinden mart ayının sonuna kadar beyanname doldurularak hesaplanan rakamın ödenmesi gerekir. Örneğin 2022 yılı gelir vergisi 2023 yılının Mart ayında hesaplanır. Kişilerin bir yıllık kazançları üzerinden tabi oldukları vergi dilimleri göz önüne alınarak hesaplanan ödeme tutarı 31 Mart’a kadar peşin veya 2 taksit halinde ödenebilir. Ödeme 2 taksit halinde yapılmak istenirse ilk taksit mart ayında, ikinci taksit ise temmuz ayında gerçekleştirilebilir. Mart ayından sonra ödeme yapılması halinde her ay için %2,5 faiz uygulanır. Gelir vergisinin hiç ödenmemesi veya yanlış beyan verilmesi durumunda ise cezai yaptırımlar uygulanır. Bu amaçla Hazine ve Maliye Bakanlığı her yıl yapılan denetimleri sıklaştırmıştır.
Kimler Gelir Vergisi Öder?
Bordrolu çalışan kişiler hariç olmak üzere diğer kazanç türlerine sahip olan kişiler gelir vergisi ödemek zorundadır. Gelir Vergisi ödemesi gereken kişilerin sağlaması gereken şartları şöyle sıralayabiliriz:
- Türkiye Cumhuriyeti’nde ikamet eden kişiler
- Bir takvim yılı içinde 6 aydan fazla süre Türkiye’de devamlı oturan kişiler
- Resmi dairelerde ya da merkezi Türkiye’de bulunan şirketlerde çalışan ancak görevi dolayısıyla yurtdışında ikamet etmek zorunda olan kişiler
Türkiye’de ikamet eden mükellefler varsa yurt dışı kazançları üzerinden de gelir vergisi ödemek durumundadır. Yurt dışında yaşayan Türk Vatandaşları ise sadece Türkiye’de elde ettikleri gelir üzerinden vergiye tabidir.
2022 yılı için kiralardan gelen gelirlerin vergisi ödenirken bilinmesi gereken bazı önemli noktalar bulunur. Bunlardan ilki alt sınırdır. Konutlardan elde edilen kira geliri yıllık toplamda 9.500 TL’yi aşmıyorsa gelir vergisi ödenmez. Benzer şekilde işyeri kira gelirleri için bu rakam 70.000 TL olarak belirlenmiştir. Bir ailede her birey kendi adına olan ve gelir elde ettiği mülkü için gelir vergisi öder. Engelli ya da yaşı küçük olan mükellefler vasi, veli ya da kayyum vasıtasıyla ödemelerini gerçekleştirebilir.
Gelir Vergisi Nereye ve Nasıl Ödenir?
Gelir vergisi nereye ve nasıl ödenir sorusu sıklıkla sorulan bir sorudur. Özellikle ilk kez gelir vergisi ödeyecek olan kişiler oldukça karmaşık bir süreç olabilir. Vergi mükellefi olan kişiler ev ya da işyeri ikametgahlarının bağlı bulunduğu vergi dairesine giderek ya da Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’nın sitesinden anlaşmalı bankaların kredi kartlarını kullanarak online şekilde vergilerini ödeyebilir. Bazı bankalar gelir vergisi ödemesi esnasında müşterilerine ek taksit imkanı sunabilir. Vergi dairesi veya online süreçlerle uğraşmak istemeyen kişiler için bir diğer yöntem de aracı meslek grupları ile bu süreci yürütmektir. 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu kapsamında elektronik beyanname doldurma ve gönderme yetkisi almış serbest muhasebeciler, yeminli muhasebeciler gibi meslek gruplarından yardım almak mümkündür. Süreci kendiniz yürütmek ama aynı zamanda online profesyonel bir yardım almak isterseniz tüm gelir ve vergi operasyonunuzu Bizim Hesap güvencesiyle yürütebilirsiniz. Tek platform altında sunduğumuz Ön Muhasebe, E-Fatura, E-Arşiv işlemlerinizi ilk bir ay ücretsiz kullanarak yönetebilirsiniz. Böylece risk almadan en güvenli şekilde gelir & gider takibinizi yapabilirsiniz.
