Bir Personelin İşletmeye Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

Her personelin çalıştığı firma için bir maliyeti var. Personel maliyetleri bir işletmenin en önemli giderlerinden.

O nedenle personel maliyeti nedir, nasıl hesaplanır ve personel maliyetini hesaplamak neden önemlidir gibi soruları sizler için cevapladık. Bu yazımızda personel maliyetlerini hesaplama konusunda ihtiyaç duyacağınız birçok bilgiye ulaşabilirsiniz.

Personel Maliyeti Nedir?

Bir personel maliyeti, çalışanın yaptığı iş karşılığına aldığı maaşa ek olarak bazı yasal ödemeleri ve yan hakları içerir.

İşletmelerin en önemli harcamalarından olduğu için sürdürülebilir bir finansal başarı için personel maliyeti büyük önem taşır.

Personel Maliyeti Hesaplanırken Dikkate Alınması Gereken Unsurlar

Personel maliyeti kavramını öğrenince akıllara yeni bir soru gelir: Personel maliyeti hesaplarken nelere dikkat edilmeli?

• SGK ve İşsizlik Sigortası Ödemeleri: Bir personelin maliyetini hesaplarken yalnızca maaşını düşünmek doğru olmaz. SGK primi ve işsizlik sigortası işveren payı gibi en temel maliyet kalemlerini mutlaka göz önünde bulundurmalısınız.
• Yan Haklar: Bu temel kalemlerin yanında bir de yol yardımı, yemek kartları, özel sağlık sigortası gibi pek çok yan hak da olabilir. Yan hakların tümünü hesaba ekleyin.
• Vergiler: Bunlara ek olarak vergi gibi yasal yükümlülükleri unutmayın. Eğer vergi indirimi benzeri bir devlet teşviki varsa hesaplama yaparken bu indirimleri ekleyin.
• Eğitim Giderleri: Personellerinize kurs/seminer gibi bazı eğitim programları sunuyor olabilirsiniz. Bu durumda bu gibi giderleri de hesaba katmanız gerekir.
• Turnover (Devir Oranı): Kısaca turnover, personel değişim oranıdır. Yeni bir personeli işe alma süreci de bazı maliyetler doğurabilir. O nedenle devir oranının yüksek olduğu bir bölümdeki toplam personel maliyeti yüksek görünebilir.

Bunların yanında verimlilik de düşünülmeli. Personellerin sağladığı katma değerleri göz önünde bulundurmak, personel maliyetleri konusunda daha doğru analizler yapmanıza yardımcı olur.

Personel Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

Bir personelin maliyeti yalnızca aldığı maaş ile sınırlı olmadığını belirtmiştik. Maaşın yanı sıra işverenin ödemesi gereken vergiler ya da personele sağlanan yan haklar da o personelin maliyet hesabına dahil edilir.

Personel maliyeti;

• çalışanın maaşı,
• sigorta primi,
• işsizlik sigortası,
• vergi gibi yasal ödemeler,
• yemek/yol yardımı gibi yan haklar, vb. toplanarak hesaplanır.

Bu kalemler toplandığında personelin aylık olarak işverene maliyeti bulunur.

Brüt ve Net Maaş Arasındaki Fark Nedir?

Brüt ve net maaş kavramları, çalışanların maaşlarının hesaplanması ve ödenmesinde önem taşıyor. Bu iki kavram arasındaki temel fark kesintileri içerip içermemesi diyebiliriz.

Brüt maaş, çalışanın maaşının hiçbir kesinti yapılmamış halidir. Net yani çalışanın eline geçen maaşa ek olarak SGK primi, işsizlik sigortası primi, vergiler gibi kalemleri içerir.

Net maaş, brüt maaşta yer alan kesintilerden sonra kalan ve çalışanın eline geçen maaşı ifade eder.

Brüt Maaş Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Önceki bölümde bahsettiğimiz gibi brüt maaş hesabı yaparken net maaşa ek olarak çeşitli kesintileri de dahil etmeniz gerekir. Bunu bir formül haline getirmek gerekirse şu şekilde özetleyebiliriz:

Brüt maaş = net maaş + sigorta primi + işsizlik sigortası + gelir vergisi + damga vergisi

Bir örnek üzerinden netleştirecek olursak 2025 yılı brüt asgari ücret şu şekilde hesaplanır:

• Aylık net asgari ücret = 22.104,67 TL
• Sigorta primi işçi payı (%14) = 3.640,77 TL
• İşsizlik sigortası işçi payı (%1) = 260,06 TL
• Aylık brüt asgari ücret = 26.005,50 TL

Asgari ücrette gelir ve damga vergisi istisnası uygulandığı için brüt maaş hesabına etkisi olmuyor.

Net Maaş Nasıl Hesaplanır?

Net maaşı hesaplarken brüt maaştan SGK primi, işsizlik sigortası primi ve gelir ve damga vergisi kesintileri çıkarılır. Şu şekilde özetleyebiliriz:

Net maaş = brüt maaş – (sigorta primi + işsizlik sigortası + gelir vergisi + damga vergisi)

Yasal kesintiler brüt maaştan yapılır ve net maaş üzerinden bir vergi vb. kesintisi olmaz. O nedenle net maaş, çalışanın eline geçen maaştır.

SGK Prim ve İşveren Payları

SGK primi ve işsizlik sigortası payları işçi ve işverenlerden farklı oranlarda alınır.

SGK primi işveren payı %16,75 (%4 indirim teşviki)*, işsizlik sigortası işveren payı ise %2 şeklindedir.

Gerekli şartları sağlamayan işverenler için SGK primi işveren payı %21,75’tir.

*15 Ocak 2025’teResmi Gazete’de yayımlanan kanun ile 5 puanlık prim teşviki 4 puana düşürüldü.

SGK ve İşsizlik Primi Nasıl Hesaplanır?

SGK primi ve işsizlik sigortası için bazı oranlar uygulanır. Bu oranlar işveren açısından

• SGK primi için %16,75 (%4 indirim ile),
• İşsizlik sigortası için %2 şeklinde uygulanır.

Bu primler çalışanın brüt maaşı üzerinden hesaplanır. Bir örnek olarak 2025 yılı asgari ücret hesaplamasını inceleyelim:

Aylık brüt asgari ücret 26.005,50 TL. Burada uyguladığımız hesaplamayı şu şekilde formülleştirebiliriz: aylık brüt asgari ücret x prim oranı / 100

Örneğin 2025 SGK primi işçi payı şu şekilde olur:

SGK primi işçi payı %14 olduğu için “Aylık brüt asgari ücret yani 26.005,50 x 14 / 100 = 3.640,77 TL”

2025 asgari ücretteki işçi ve işveren prim hesapları şu şekildedir:

• SGK primi işçi payı (%14) = 3.640,77 TL
• SGK primi işveren payı (16,75) = 4.355,92 TL
• İşsizlik sigortası işçi payı (%1) = 260,06 TL
• İşsizlik sigortası işveren payı (%2) = 520,11 TL

Vergiler ve Diğer Kesintiler

Çalışanların maaşları bazı vergilere tabidir.

• 488 Sayılı Kanuna göre hizmet karşılığı alınan paralardan damga vergisi (%0,759) kesilir.
• Gelir elde edenler, gelirini belirli bir oran çerçevesinde vergilendirir. Buna maaşlı çalışanlar da dahilidir. Gelir vergisinin tek bir oranı yoktu. Hesaplama, vergi dilimlerine göre yapılır.

Yani personel maaşlarından gelir ve damga vergisi kesilir. Çalışanların tabi olduğu bu vergileri işverenleri onların adına öder.

Ancak asgari ücret, gelir ve damga vergisinden muaftır.

Ek Yan Haklar ve İşletme Maliyetine Etkisi

Ek yan haklar, personel maliyetindeki önemli kalemler olarak karşımıza çıkar. Yan haklar genellikle;

• özel sağlık sigortası,
• yemek kartı,
• yol yardımı,
• eğitim desteği gibi haklar olur.

Yan haklar, çalışan memnuniyetini açısından çok önemli. Ancak her ne kadar çalışan bağlılığını ve motivasyonunu artırsa da işveren için önemli maliyet kalemlerinden biridir.

Yan haklar, turnover yani çalışan devir oranını düşürebilir. Böylece işe alım süreçlerinde tekrarlanan maliyetleri de azaltırlar. Üstelik yan haklar zaman zaman işverene vergi avantajı da sağlayabilir.

Görüldüğü gibi yan hakların hem işvereni hem de çalışanları memnun edecek şekilde planlanması gerekir. Böylece çalışan memnuniyeti artarken işveren de yan haklardan olumsuz etkilenmemiş olur.

Personelin İşletmeye Aylık ve Yıllık Toplam Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

Bir personelin işletmeye aylık ve yıllık toplam maliyetini hesaplamak için aşağıdaki adımları takip etmeniz gerekir. Aylık maliyeti bulduktan sonra 12 ile çarparak yıllık maliyet hesabı yapabilirsiniz.

1. Brüt Ücreti Belirleyin

Brüt ücret, çalışan maliyetinin temelini oluşturur. Aylık brüt ücret formülünü şu şekilde belirtmiştik:

Brüt maaş = net maaş + sigorta primi + işsizlik sigortası + gelir vergisi + damga vergisi

2. SGK Primi ve İşsizlik Sigortası İşveren Payları Hesaplayın

SGK primi işveren payı %16,75 (%4’lük indirim ile); işsizlik sigortası işveren payı ise %2’dir.

Bu oranlar çalışanın brüt maaşı üzerinden hesaplanır. Çalışanın maliyetini hesaplamak için brüt maaştan sonra SGK primi ve işsizlik sigortası işveren paylarını hesaplayın.

3. Vergi Ödemelerini Ekleyin

İşverenler, çalışan maaşlarının tabi olduğu gelir ve damga vergilerini çalışan adına ödemekle yükümlüdür. Çalışanın dahil olduğu vergi dilimini ve yıllık toplam kazancı düşünüldüğünde, yılın hangi döneminde hangi vergi dilimine tabi olacağını bilerek planlama yapılması gerekir.

Gelir vergisi oranları %15 ile %40 arasında değişiklik gösterir.

O nedenle bu vergi ödemelerini de eklemeyi unutmayın. Asgari ücret bu vergilerden muaf olduğu için hesaplama yaparken bunu göz önünde bulundurun.

4. Yan Hakları ve Eğitim Giderlerini Ekleyin

Personel maliyeti maaş ve sigorta primleri ile sınırlı değil. İşçinin işletmeye olan maliyetini hesaplarken işçiye yapılan aylık ya da yıllık yol, yemek yardımları da işleme dahil edilmelidir.

Ayrıca çalışanlarınızın gelişimi için eğitim programları sunuyorsanız eğitim giderlerini de maliyet hesabına ekleyin.

İşçinin Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi hesaplama, vergi dilimlerine göre farklı oranlarda uygulandığı için kafa karıştırıcı olabilir.

Kabaca şu şekilde formül haline getirebiliriz:

• Vergi matrahı = brüt maaş – SGK ve işsizlik sigortası işçi payları
• Vergi tutarı = vergi matrahı x vergi oranı (vergi dilimlerine göre değişir)

Ancak belirttiğimiz gibi vergi matrahı direkt tek bir vergi oranı ile hesaplanmaz.

Gelin 2025 yılı vergi dilimlerine göre bir hesaplama yapalım. Maaşlı çalışan bir kişi, aylık 20 bin TL brüt maaş alsın. Hesaplama için öncelikle brüt maaştan SGK işçi payını (%14) ve işsizlik payını (%1) çıkarmalıyız.

Hesaplama sonucunda brüt maaştan;

• SGK işçi payı için 2.800 TL,
• işsizlik payı için de 200 TL çıkarılır.

Vergi dilimi için kalan tutar (vergi matrahı) 17 bin TL’dir. Yıllık toplamda 204 bin TL yapıyor.

• Yıllık kazancın 158 bin TL’lik kısmı için vergi tutarı %15’ten 23.700 TL,
• 158 bin TL’den fazla olan kısım (204.000 – 158.000 = 46 bin TL) için %20’den 9.200 TL,
• Toplam tutar 23.700 + 9.200 = 32.900 TL olarak hesaplanır.

Formül aynı kalsa da vergi dilimlerinin kapsadıkları miktar ise her yıl değişir.

Personel Maliyetini Hesaplamak Neden Önemlidir?

Daha önce de belirttiğimiz gibi personel maliyetleri bir işletme için belki de en büyük gider kalemlerinden biridir. O nedenle personel maliyet hesaplamaları ve yönetimi işletme için büyük önem taşır.

Personel maliyetlerinin doğru şekilde hesaplanması; bütçe yönetimini ve pek çok finansal kararı doğrudan etkileyebilir. Böylece daha stratejik kararlar alınabilir.

Ayrıca personel maliyet hesaplamaları ve bunların doğru analiz edilmesi, işletmenin işe alım stratejilerine de yön verir.

Üstelik personel maliyeti sürecine SGK primi, vergiler gibi yasal yükümlülükler de dahil edilir. Bu nedenle herhangi bir problem yaşamamak için personel maliyet hesabında dikkat edilmesi gerekir.

Kısaca personel maliyetini hesaplamak,

• finansal planlama,
• firmanın sürdürülebilir şekilde büyümesi,
• yasal uyumluluk,
• çalışan motivasyonu ve verimliliği gibi pek çok konuda önemlidir.

Sık Sorulan Sorular