Bazı durumlarda alıcı, ödemeleri zamanında yapamayabilir. Ekonomi ve piyasa şartları, bunun temel sebepleri arasında. Zamanında ödeme yapılamaması halinde satıcı, ödeme miktarına ekstra bir tutar ekleyebiliyor. İşte bu tutara vade farkı denir.
Bu yazımızda, vade farkı nedir, nasıl hesaplanır, faiz ile aynı şey midir gibi sorulara ve detaylara yer verdik.
Vade Farkı Nedir?
Vade farkı, vadeli ödemelerde ortaya çıkabilen gecikme durumunda eklenen ekstra tutardır. Yani bir ürün/hizmet bedelinin peşin fiyatı ile vadeli fiyatı arasındaki farktır.
Alıcı ve satıcı arasındaki sözleşmeye bağlı olarak alıcının ödemeyi belirli bir tarihte yapması gerekir. Zamanında ödeme yapılmadığında satıcının zararını telafi etmesi için ekstra bir ödeme devreye girer.
Bu, satıcının temel olarak zararını karşılama şeklidir.
İlginizi çekebilir: Cari Hesap Takibi Nasıl Yapılır?
Vade Farkı Neden Uygulanır?
Vade farkının ne olduğunu öğrendiğimize göre bir diğer konuya yanıt verebiliriz: Vade farkı nasıl oluşur? Neden vade farkı uygulanır?
Vade farkı, ödemenin zamanında yapılmaması durumunda ortaya çıkar. Bu durumda satıcının zararını telafi etmek için vade farkı uygulanır. Bunun birkaç sebebi var;
- paranın zamanla değer kaybetmesi,
- yüksek enflasyon,
- tahsilat riski,
- finansman maliyeti,
- nakit akışı sürdürme ihtiyacı, vb.
Vade Farkı Nasıl Hesaplanır?
Vade farkı hesaplama, temel olarak ödeme yapılması gereken tarihten fiili ödeme tarihine kadar geçen sürede piyasa şartlarındaki fonlama maliyeti üzerinden yapılır. Hesaplamada genellikle ağırlıklı ortalama vade yöntemi kullanılır.
Ödemenin birkaç dilimde yapılması durumunda ağırlıklı vade ortalamanın dikkate alınması zorunludur. Her bir alacak tutarı için hesaplama yapılır.
- Fiili ödeme tarihi ile vade tarihi arasındaki gün hesaplamaya dahil edilir.
- Hesaplanan gün sayısı ve ilgili alacak tutarları çarpılır.
- Ardından toplam ağırlıklı tutar elde edilir.
- Bu tutar toplam alacak tutarına bölünür.
- Yapılan işlem, ağırlıklı ortalama vade gün sayısına ulaşmanızı sağlar.
- Tarafların anlaşma sağladıkları faiz oranı ve hesaplanan ağırlıklı ortalama vade gün sayısı çarpılarak nihai sonuç elde edilir.
- Bu tutar, alıcının yapacağı ekstra ödemeyi belirler.
Çek ve Senette Vade Farkı Hesaplaması
Vade farkı hesaplama işlemleri çek ve senetlerde de gerçekleştirilir. Satıcı, çek ya da senedi zamanında tahsil edemezse yine zararın karşılanması durumu söz konusu olur.
Cari hesap işlemlerinde uygulanan yöntem, çek ve senetlerde de geçerli olup aynı hesaplama tekniği ile alıcının ekstra ödemesi belirlenir.
Ön Muhasebeniz Biz’de İşinizi Yönetmek Siz’de!
Bizim Hesap’ta gelir giderinizden çek senet takibine, kredilerinizden cari takibine tüm finansal verilerinizi tek bir yerde toplayabilir; detaylı raporlarla şirketinizin durumunu anlık analiz edebilirsiniz.
Vade Farkı Gideri Nedir?
Vade farkı gideri, alıcının ödemeyi peşin değil vadeli yaptığı için ödediği bedeldir. Alıcı için bu, gider olarak yazılır çünkü ekstra bir maliyettir.
Vade Farkı Geliri Nedir?
Vade farkı geliri, vade farkı muhasebe kaydı içerisinde yer alır. Satıcı, alıcının zamanında ödeme yapamaması halinde ekstra bir tutar talep eder ve bu, satıcı için bir tür gelirdir.
Vade Farkı KDV’ye Tabi Midir?
Evet, vade farkı Katma Değer Vergisine (KDV) tabidir. Katma Değer Vergisi Kanunu madde 24’e göre, vade farkı matraha dahildir. Yani vergiye tabi olan tutarın bir parçasıdır.
Bu nedenle vade farkı da, işlemin tabi olduğu KDV oranı üzerinden vergilendirilir.
Vade Farkı için Fatura Kesmek Gerekir mi?
Vade farkı, vadeli satışlarda fatura ve sözleşme üzerinde açıkça belirtilmelidir. Ancak vade farkı satış sonrası ortaya çıkıyorsa satıcı ek bir vade farkı faturası düzenler.
Vade farkı faturası, satıcının alacağı vade farkını belirttiği ve resmi olarak belgelediği faturadır.
Yani vade farkı bilgileri satış faturasında yer almalıdır ancak satıştan sonra ortaya çıktıysa vade farkı faturası ile düzenlenmelidir.
Vade Farkı Oranı Nasıl Belirlenir?
Vade farkı ve faiz oranları;
- satıcı ile alıcı arasında yapılan anlaşmalara,
- satıcının belirlediği koşullara,
- ülkenin ekonomik durumuna ve
- piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir.
Merkez Bankası her yıl genel ekonomik koşullara göre faiz oranlarını belirler. Bu oranlar piyasa faizlerini de etkiler ve referans olarak alınabilirler. Ayrıca ticari bankalar da bankanın maliyet yapısı ve risk değerlendirmelerine göre vade farkı ve faiz oranını belirler.
Enflasyon, paranın zaman içinde değer kaybetmesi anlamına gelir ve bir ülkedeki tüm fiyatları etkileyen bir unsurdur. İşletme sahipleri, yaptıkları vadeli satışlarda da enflasyon oranını dikkate alarak ürün fiyatlandırması yapabilirler. Yüksek enflasyonun olduğu zamanlarda vade farkı ve faiz oranları da yüksek olabilir.
Vade Farkı Tahsil Edilmezse Ne Olur?
Vade farkı tahsil edilmezse birkaç sonuç doğar:
1. Vade farkı faturada, sözleşmede açıkça belirtilmediyse, hukuki bir dayanak olmayacağı için satıcı taraf açısından bir hak kaybı olur.
2. Vade farkı tahsil edilmezse satıcı için gelir kaybı yaşanır. Finansman maliyeti ve enflasyon gibi nedenlerle maddi kayıpları artar.
3. Vade farkının tahsil edilmemesi satıcının nakit akışını olumsuz etkiler.
4. Vade farkı faturada gelir olarak belirtilir ama tahsil edilmezse mali tablolarda dengesizlik oluşur.
5. Sözleşmede belirtildiği halde vade farkı ödenmezse satıcı yasal yollara başvurabilir.
İlginizi çekebilir: Vadesi Geçmiş Alacaklar Nasıl Tahsil Edilir?
Vade Farkı Sözleşmede Belirtilmeli Midir?
Evet, vadeli ödemelerde uygulanacak vade farkı, sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Tarafların vade farkı konusunu sözleşmeyle kararlaştırmaları hukuki açıdan da bir gerekliliktir.
Vade farkının sözleşmede belirtilmesi, satıcı için hukuki dayanak niteliğindedir.
Vade Farkı Hesaplama Örneği Nasıl Olur?
Vade farkı hesaplama adımlarından bahsetmiştik. Yine ağırlıklı ortalama vade yöntemine göre bir örnek ile vade farkını hesaplayalım:
1. Diyelim ki alacaklarınızdan; 1.000 TL olanı 20, 4.000 TL olanı 10 gün vadeli.
2. Alacak tutarlarını vade gün sayıları ile çarpalım: 1.000 TL x 20 = 20.000 ve 4.000 TL x 10 = 40.000 TL
3. Hepsini topladığımızda toplam ağırlıklı tutar: 20.000 + 40.000 = 60.000 TL yapar.
4. Toplam ağırlıklı tutar, toplam alacak tutarına bölünür: 60.000 / 6.000 = 10 gün (ağırlık ortalama vade gün sayısı).
5. Faiz oranının aylık %1.2 olduğunu düşünelim. Ağırlık ortalama vade gün sayısı x faiz oranı yani: 10 x %1.2 = 0,12 TL vade farkı bulunur.
Vade Farkının Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?
İşletmelerin vade farkı gelirlerini ve giderlerini mutlaka muhasebeleştirmesi gerekir. Vade farkı muhasebe kaydının yapılması;
- gelir beyanının eksiksiz olmasını,
- vergi hesaplamalarının doğru yapılmasını,
- işletmenin kar-zarar durumunun doğru olmasını,
- finansal tabloları gerçek verileri yansıtmasını,
- yasal uyumluluğu sağlar.
O halde vade farkının muhasebe kaydı nasıl yapılır inceleyelim:
Vade Farkı Geliri
Satışlardan elde edilen vade farkı gelirleridir. Bu durumda alıcı, daha önceden belirlenen vadede ödemeyi yapamaz. Alıcı için ek bir süre tanınır. Bu ek sürede ise alıcı tarafından ekstra bir ödeme gerçekleştirilmesi gerekir.
Böyle bir durumda ortaya çıkan vade farkı, satıcı için ek bir gelir unsurudur. Yapılan ödeme, satıcı için satış geliri olarak hesaplanır.
Alınan ödemenin “satışlardan vade farkları – 602” hesabına kaydedilmesi gerekir.
Vade Farkı Gideri
Bir diğer durum, alımlar üzerinden farkın oluşmasıdır. Alıcı ve satıcı arasında, vadeli ödeme üzerine anlaşma sağlanabilir. Bu durumda oluşan fark, “finansman gideri – 780” hesabına kaydedilir.
Bu noktada, farklı durumlarda ortaya çıkan ödemelerin doğru bir şekilde kaydedilmesi gerekir. Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) ve ilgili mevzuatlarda belirtilen kurallar belirleyicidir. Aksi halde yasaya aykırı bir durum ortaya çıkabilir.
Bizim Hesap ile İşletmenizin Finansal Süreçlerini Kolaylıkla Yönetin
Alıcının zamanında ödeme yapamaması, satıcının maddi bir zarara uğramasına neden olur. Ödeme gün sayısı uzatıldığında satıcının zararının telafi edilebilmesi için ekstra bir ödeme ortaya çıkar.
Bu ödemenin hem satıcı hem de alıcı tarafından doğru bir şekilde muhasebeleştirilmesi gerekir. Muhasebeleştirme aşamasında işlemlerin mevzuata uygun yapılması son derece önemlidir.
Ön muhasebe uygulamalarında uzman desteği sunan Bizim Hesap, işlemlerinizi doğru ve sistemli bir şekilde yapmanızı sağlar.
Siz de uzman desteğine başvurarak işlemlerinizin problemsiz şekilde tamamlanmasını sağlayabilir; süreç içinde doğabilecek herhangi bir sorun için yenilikçi çözümlerden yararlanabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Vade farkı ve faiz, anlam olarak farklı kavramlardır.
– Vade farkı, vadeli satışlarda borcun vaktinde ödenmemesinden doğan ek maliyeti ifade eder.
– Faiz, söz konusu borçtan dolayı ortaya çıkan bedeldir.
Kısaca vade farkı ödemelerdeki gecikme bedeliyken faiz, paranın kullanım bedelidir.Her ne kadar anlamları ve ortaya çıktıkları durumlar farklı olsa da birbirlerine benzeyen uygulamalar olduklarını da söyleyebiliriz.
Vade farksız kavramı, bir ürün ya da hizmet bedelinin taksitle ödeneceğini ancak fiyatın peşin fiyatla aynı kalacağını ve vade farkı eklenmeyeceğini ifade eder.
“6 ay vade farksız” da borcun 6 aylık bir periyotta ödeneceği ancak vade farkı eklenmeyeceği anlamına gelir.
Vade farkını, mal veya hizmet satışı yapan yani satıcı tarafından alınır. Bu uygulama sayesinde satıcı tarafın alacağı korunur; zamanında alamadığı ödemelerin doğurduğu ek maliyetleri karşılar.
