Mükellefler belirlenen dönemlerde kazançlarından yasal olarak kesilen tutarları devlete ödemekle yükümlüdür. Vergi türleri arasında yer alan ve işletme sahipleri tarafından sıkça merak edilen “Geçici vergi nedir?” sorusu, yıl içinde üçer aylık dönemler sonunda hesaplanan ve peşinen ödenen geçici vergi çözümü olarak yanıtlanır. Geçici vergi işletmenin yıllık vergi yükünü azaltmasına ve ara ödeme yapmasına imkan tanır. Yıl sonu hesaplamalarında daha önce ödenen geçici vergiler, toplam vergilendirilmiş kazançta dikkat alınır. Peşin vergi olarak da adlandırılan geçici vergi, kurumlar vergisi ve gelir vergisi türlerinde geçici çözümler sunar. Gelir vergisi mükellefi olan kişiler, net kazançlarının %15’ini, kurumlar vergisine tabi tüzel kişiler ise kârlarının %23’ünü kayıtlı oldukları vergi dairesine fiziken veya online olarak öder. Vergi beyannamesi düzenlenirken toplam ciro üzerinden indirim ve harcamalar düştükten sonra ortaya çıkan kâr tutarı işletmenin faaliyet alanına göre farklı oranlarla hesaplanır. İşletme gelirinden düşülmesi uygun olan giderler, Gelir Vergisi Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Gelir vergisi mükellefleri yıl sonu hesap kapanışı sonrasında Mart ayı içinde, kurumlar vergisi mükellefleri ise Nisan ayı içerisinde vergi beyannamesi bildiriminde bulunur. Beyanname hazırlandıktan sonra ortaya çıkan hesaplamada yıl içinde ödenen geçici vergileri düşmek mümkündür. Yıl içinde üçer aylık dönemlerde hesaplanan geçici vergi beyannamelerinin uzman muhasebeciler tarafından hazırlanması önerilir. Böylece beyanname bildiriminde hata payı minimum seviye düşer. Gelir İdaresi Başkanlığı sitesi üzerinden geçici vergi beyanname formuna veya talep dilekçesi formlarına ulaşmak oldukça kolaydır. Yıllık vergi türü olan gelir vergisi ve kurumlar vergisi istisnai durumları, geçici vergi beyannamesinde de geçerliliğini korur. Gelin, geçici vergi oranları nelerdir, hesaplama nasıl yapılır gibi detaylara göz atalım.
Geçici Vergi Oranları
Gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisine tabi tüzel kişilerin geçici vergi oranları birbirinden farklıdır. Gelir vergisi mükellefleri üçer aylık dönemlerde elde ettikleri kümülatif kazancın %15’ini, kurumlar vergisine tabi tüzel işletmeler ise 2022 yılı için %23’ünü geçici vergi olarak öder. Üçer aylık dönemlerde uygulanan hesaplamalarda bir önceki vergi dönemine ait kar ve zarar tutarlarını hesaplamaya katmak vergisel kazancın doğru biçimde ortaya çıkarılmasında etkilidir. Ayrıca kurumlar vergisi oranı bir önceki yıla göre farklı olabilir. Bunun yanı sıra geçici vergi tutarlarını düzenli şekilde beyan eden ve ödemesini yapan işletmeler, yıl sonunda vergi borcu ile karşılaşmaz. Geçici vergi işletmelerin erken ödeme yaparak nefes almasına yardımcı olur. Yüklü çıkacak vergi borçlarını önceden ödemek, şirket faaliyetlerinin aksamasını da önler. Ocak Şubat ve Mart ayına ait 10.000,00 TL net kazanç elde eden gelir vergisi mükellefi 1.500,00 TL geçici vergi öderken, 100.000,00 TL kâr gösteren kurumlar vergisi mükellefi 23.000,00 TL geçici vergi ödemesi gerçekleştirir. Burada dikkat edilmesi gereken işletmenin faaliyet alanı ve yasal olarak tabi olduğu vergi oranıdır. Geçici vergi ilave vergi yükü oluşturmaz. Yıl sonunda ödenecek yıllık verginin erkenden ödenmesi için kolaylık sağlar. Bunun yanı sıra gelir vergisi mükelleflerinin vergisel oranları kazanç tutarlarına göre farklılık gösterir. 2022 yılı için gelir vergisine tabi mükellef ücret gelirleri için; 32.000,00 TL’ye kadar olan kazancı için %15, 32.000,00 TL-70.000,00 TL arası kazancı için %20, 70.000,00 TL-250.000,00 TL arası içinde %27 vergi ödemesi yapmak zorundadır. Gelir vergisi mükellefinin ücret dışı gelirlerinde de bu oranlar farklılık gösterir. Tüzel kişilik olan kurumlar vergisine tabi mükellef ise tüm kazanç tutarları için 2022 yılına ait beyannamelerde %23 sabit orana tabidir. Geçici vergi oranları ile yıllık vergi oranları aynı koşullara göre düzenlenir. Geçici vergi işletmenin yıllık vergi yükünü paylara bölerek ödemesine katkı sağlar.
Hangi Kazançlar Geçici Verginin Kapsamına Girer?
Mükellefler ait gerçek usül üzerine değerlendirilen kazançlar geçici vergi beyannamesi kapsamındadır. Üçer aylık dönemlerle ortaya çıkan net kâr üzerinden yasal orana göre mükellefin vergilendirme tutarı hesaplanır. Geçici vergiye ilişkin kazançlar, Vergi Usul Kanunu hükümlerinde açıkça belirtilmiştir. Yasa ve yönetmelikler incelenerek gelir ve gider harcamalarının hangisinin vergiye tabi olup olmadığını anlamak mümkündür. Geçici vergi hesaplamasında, gelir vergisi ve kurumlar vergisinde geçerli indirim ve istisnalar uygulanır. Ancak adi ortaklıklar, kollektif kuruluma sahip şirketler, adi komandit şirketler geçici vergi uygulamasına tabi değildir. Bunun sebebi ilgili işletmelerin gelir vergisi veya kurumlar vergisi mükellefi olmamasıdır. Diğer mükellef türlerinde ise geçici vergi uygulaması ile peşinen ödeme yapmak mümkündür. Ayrıca yıl sonunda genel vergi tutarından geçici verginin mahsup edilmesi için ilgili beyannamenin verildiği tarihten sonra ödenmesi gerekir. Tahakkuk ettirilmiş fakat ödenmemiş geçici vergiler, yıllık hesaplamada ortaya çıkan genel vergi tutarlarında dikkate alınmaz. Gerçek usule uygun olarak elde edilen ticari kazançların hepsi geçici vergi beyannamesi faaliyet alanındadır. Bunun yanı sıra geçici vergi beyannamesinin yanlış bildirilmesi durumunda ilgili form için düzeltme talebinde bulunmak mümkündür. Ancak %10’u aşan tutarda düzeltme talebi için vergi ziyai cezası ilgili mükellefe uygulanır. Ceza tutarlarından kaçınmak için ön muhasebe işlemlerinin düzenli ve anlaşılır biçimde tutulması, geçici vergi beyannamelerinin alanında uzman kişiler tarafından hazırlanması alınması gerekli önlemler arasında sayılabilir.
Kimler Geçici Vergi Öder?
Geçici vergi mükellefleri arasında; ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç), serbest meslek sahipleri ve kurumlar vergisi mükellefi olan tüzel kişiler yer alır. İlgili işletme sahipleri geçici vergi beyannamesi bildiriminde bulunabilir. Geçici vergi beyannamesinde vergiye tabi işletmelerin, üçer aylık dönemi kapsayan ve öncesinde belirtilen beyannamelerle net kârları dikkate alınır. Dönemsellik esasına tabi geçici vergi tutarları, ilgili mükellefin üç aylık işlem hacmini kapsar. Geçici vergi beyannamesi bildirme ve ödeme tarihlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Ocak- Şubat-Mart aylarını kapsayan geçici vergi beyannamesinin dönemi takip eden 14 Mayıs akşamına kadar bildirilmesi gerekir. Beyannamenin son ödeme tarihi ise 17 Mayıs günüdür.
- Nisan-Mayıs-Haziran dönemine ait geçici vergi beyannamesi ilgili dönemi takip eden 14 Ağustos gününe kadar bildirilmelidir. Ödeme işlemi ise bildirim sonrası 17 Ağustos gününe kadar yapılır.
- Üçüncü dönem Temmuz-Ağustos-Eylül aylarını kapsayan geçici vergi beyannamesi, 14 Kasım akşamına kadar bildirilir ve 17 Kasım son ödeme günüdür.
- Ekim-Kasım-Aralık aylarına ait dördüncü dönem geçici vergi beyannamesi ise 14 Şubat akşamına kadar ilgili vergi dairesine iletilebilir. Son ödeme tarihi de 17 Şubat akşamına kadar yapılır. (26/10/2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kanunla, 2022 yılından itibaren uygulanmak üzere dördüncü geçici vergi beyanname bildirim dönemi uygulaması sona ermiştir.)
Beyan edilen ancak ödemesi yapılmayan geçici vergi tutarlarına, yıllık vergi bildirim dönemi başlangıcına kadar yasal orana göre faiz uygulanır. Terkin edilen geçici vergiler yıllık gelir vergisinde dikkate alınmaz. Gecikme zammı uygulanan geçici vergi tutarı yıllık vergi ödeme tutarının artmasına neden olur. Bu sebeple geçici vergilerin gününde ödenmesi faiz masrafını ortadan kaldırır.
Kimler Geçici Vergi Mükellefidir?
Türkiye sınırları içinde işyeri ve daimi temsilcisi bulunan dar mükellefiyete tabi işletmelerle, merkezi ülke sınırları içinde yer alan ve ticari faaliyet sürdüren gerçek veya tüzel kişiler geçici vergi mükellefleri arasında yer alır. Genel tanım olarak, gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükellefi olan tüm işletme veya şirketler geçici vergi beyannamesi uygulamasına tabidir. İşyerini yeni açan veya faaliyete ilk defa başlayan gelir vergisi mükellefleri de geçici vergi uygulaması kapsamındadır. İşyerinin kapatılması veya faaliyetine son vermesi halinde ilgili mükellefin geçici vergi beyanname zorunluluğu ortadan kalkar. Dönemsel kazançlar üzerinden hesaplanan geçici vergi beyannamesi, şirket tasfiyesi dönemlerinde uygulanmaz. Geçici vergi beyannamelerine; kurumlar vergisi mükellefi tüzel kişiler gelir tablosu, işletme defteri tutan mükellefler hesap özeti ve serbest meslek erbabı mükellefler ise ilgili kazanç bildirimini eklemek zorundadır. Ayrıca geçici vergi beyannamelerinde yer alan bilgilerin doğru ve tutarlı olması önemlidir. Bunun için ön muhasebe ve genel muhasebe kayıtlarının düzenli tutulması gerekir. Siz de Bizim Hesap ön muhasebe programımız ile geçici vergi beyannamelerini kısa sürede hazırlayabilir, tek platform üzerinden şirket içi işlerinizi kolayca yönetebilirsiniz.