Peşin Vergi Uygulaması: Geçici Vergi Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi ya da halk arasından daha çok bilinen adıyla peşin vergi, üç aylık kazanç üzerinden hesaplanan ve ödenen bir uygulamadır. Bu vergilendirme ve ödeme uygulamasının temel olarak iki amacı vardır. Bunlardan ilki mükelleflerin vergi yüklerini yıl içerisinde dengede tutmaktır. Peşin vergi uygulamasının bir diğer amacı ise maliyenin gelir tahsilatını yıl içerisine yayarak, gelirleri düzenli hale getirmektir. Geçici vergi, ilgili ayın aynı gününde olmak kaydıyla yılda 4 kez ödenir. 

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi; serbest meslek erbapları, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri ve kurumlar vergisi mükellefi olanların, gelir vergisi ve kurumlar vergisine mahsuben, üçer aylık periyotlar halinde hesaplanan ve ödenen vergi uygulamasıdır: Halk arasında peşin vergi olarak da bilinir.

Özet olarak geçici vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi için ödenecek tutarın yıl boyunca hesaplanması yerine belli periyotlar ile hesaplanarak ödeme sürecinin yönetilmesine ilişkin uygulamadır. Yani; bir yıl içerisinde tahsil edilecek toplam vergi tutarı bu uygulama ile üçer aylık periyotlar halinde tahsil edilir. 

Kimler Geçici Vergi Ödemek Zorundadır?

Geçici vergi, kurumlar vergisi ya da gelir vergisi dışında ayrıca tahsil edilen bir vergi türü değildir. Temel olarak kurum veya kişinin kazancı üzerinden hesaplanır. Geçici vergi ödeme işlemlerine müteakip kurum ya da kişilerin kurumlar vergisi mükellefi olmaları halinde takip eden yılın nisan ayında verilen kurumlar vergisi beyannamesinden mahsup edilir.

Aynı durum gelir vergisi mükellefleri için de geçerlidir. Buna göre ödenen vergiler, gelir vergisi mükellefi olanlar için mart ayında verilen gelir vergisi beyannamesinden mahsup edilir. Bu vergiyi ödemek zorunda olan tüzel kişilikler ya da kurumlar şu şekildedir:

• Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri
• Doktor, avukat, mühendis ya da mimar gibi serbest meslek erbapları
• Kooperatifler, anonim ya da limitet şirket gibi kurumlar vergisi mükellefleri

Bununla birlikte basit usulde vergilendirme işlemlerine tabi olanlar ise bu vergiyi ödemek zorunda değildir. 

Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girmez?

Geçici vergi, Gelir Vergisi Kanunu (GVK) ile düzenlenmiş bir uygulamadır. İlgili kanunda söz konusu vergiye tabi olan gerçek ya da düzel kişiliklerin sınırları belirlenmiştir. Bununla birlikte bazı meslek gruplarında ya da sektörlerde faaliyet gösteren firmaların geçici vergi ödemesi mümkün değildir. Bu vergiyi ödemekle mükellef olmayanlar şu şekildedir:

• Zirai Faaliyetlerden Elde Edilen Kazançlar: Tarım ve hayvancılıkla uğraşan mükelleflerin elde ettiği kazançlar.
• Çalışanlar ve Aylık Maaşlı Kazanç: Çalışanların işverenlerinden aldıkları maaş ve ücretler.
• Menkul ve Gayrimenkul Sermaye Kazancı: Kira gelirleri, hisse senedi temettüleri, faiz gelirleri gibi kazançlar.
• Diğer Kazanç, İkramiye, Bağış: Bağışlar, ikramiyeler, piyango kazançları gibi kazançlar.
• Yıllara Sari İnşaat ve Onarım İşleri: Bu işlerden elde edilen kazançlar yıllık beyannamede beyan edilir ve geçici vergiye tabi değildir.
• Geçici Noterlik Görevi İfası: Geçici noterlik görevinden elde edilen kazançlar geçici vergiye tabii değildir.

İlgili mesleki ve iş alanlarında faaliyet gösterenler peşin vergi uygulamasından faydalanamaz. Bununla birlikte ilgili kişilerin söz konusu faaliyet alanlarından elde ettikleri kazancın dışında kalan ve geçici vergi uygulamasına tabi kazançları için peşin vergi uygulamasına ilişkin mükellefiyetleri devam eder. 

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?

Tüm vergi türleri, beyan edilmek suretiyle bildirilir. Bu durum geçici vergi için de geçerlidir. Geçici vergi beyannamesi temel olarak; gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahiplerinin, serbest meslek erbabının ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinde elde ettikleri kazançları beyan ettikleri bir belgedir.

Geçici vergi beyanı verilebilmesi için belli başlı belgelerin hazırlanması gerekir. Bu belgeler, mükellefin türüne göre farklılık gösterir. Kurum geçici vergi işlemi için gerekli belgeler şu şekildedir:

• Kurumlar Vergisi Mükellefleri ve Bilanço Tutan Mükellefler: Üç aylık kazancın eksiksiz olarak yer aldığı kazanç tablosu.
• İşletme Defteri Tutmakla Yükümlü Mükellefler: Gelirlerin ve giderlerin, amortismanların mal alım-satım işlemlerinin eksiksiz olarak yer aldığı hesap özeti.
• Serbest Meslek Kazanç Defteri Tutan Mükellefler: Üç aylık kazancı belgelendiren kazanç bildirimi evrakı.

İlgili mükellefiyete tabi olanların geçici vergi beyannamesi ile birlikte belirtilen evrakları hazırlayarak vergi memurlarına iletmesi gerekir. 

Geçici Vergi Beyannamesi Hangi Dönemlerde İletilir?

Geçici vergi dönemleri; yılda 4 kez, 3 aylık periyotlar halindedir. İlgili dönem ve tarihler, kurumlar vergisi Kanunu 32. Maddesi ve gelir vergisi Kanunu 120. Maddesince standardize edilmiştir. 4 dönem geçici vergi zamanları şu şekildedir:

Anlaşılacağı üzere geçici vergi son günü, bir sonraki dönemin başlangıç günüdür. İlk kez geçici vergi yükümlülüğü altında bulunan bir iş kolunda faaliyet gösterenler içerisinde yer aldığı vergi döneminden itibaren bu vergiyi ödemeye başlar. Geçici vergi ödeme tarihleri, her yıl aynı ayın aynı gününü kapsar. Dolayısıyla bu tarihler, yıldan yıla değişken değildir. 

Adi Ortaklıklarda Geçici Vergi Beyannamesi Nasıl Düzenlenir?

Adi ortaklıklarda geçici vergi, bazı durumlarda zorunlu olarak ödenmelidir. Adi ortaklıklar ve adi komandit şirketler, gelir vergisi ya da kurumlar vergisi mükellefi değildir. Dolayısıyla bu tarz ortaklıklarda ve şirketlerde bu vergi için beyanname düzenlenmez. Fakat adi ortaklıklarda kolektif şirketler için söz konusu beyanname düzenlenmelidir. 

2024 Yılı için Geçici Vergi Oranları Nasıldır?

Geçici vergi oranı, iki farklı düzlemde değerlendirilir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için geliştirilen bir uygulama olan peşin vergi, her iki vergi türün için ayrı ayrı hesaplanır. 2024 yılında geçici vergi oranları, gelir vergisi mükellefleri için %15’tir. Bu oran, gelir vergisi tarifesinin birinci kademesine, yani ilik dilimine karşılık gelir. Kurumlar vergisi mükellefleri için bu verginin oranı ise %20’dir.

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi hesaplama, şirketlerin cari dönem içerisinde elde ettikleri safi gelirler üzerinden yapılır. Bu hesaplamada kullanılan oran belirtildiği ölçüde sabittir ve değişmez. Her şirket türü ve şirket için aynı şekilde uygulanır. Bu oran belirtildiği üzere gelir vergisi mükellefleri için; %15, kurumlar vergisi mükellefleri içinse; %20 şeklindedir.

Her mükellef için yıl sonunda kurumlar vergisi hesabı yapılır. Geçici vergi ödemesi yapan mükelleflerin yaptığı ödemeler, yıl sonu hesaplanan kurumlar vergisinden aynı şekilde düşülür., Tam da bu yüzden söz konusu vergi, halk arasında daha çok peşin vergi olarak bilinir. Bu verginin eksik beyan edilmesi durumlarında ise %10’luk yanılma payı esas alınır. Bu oranın üzerine çıkan eksik bildirimlerde ödenecek eksik miktara ek olarak gecikme faizi de uygulanır.

Bizim Hesap, elektronik ortam üzerinden tek bir platform ile tüm ön muhasebe işlemelerinizi yönetmenizi sağlar. Bizim Hesap çözümlerinden faydalanarak işinizi dijital dünyaya çok daha kolay ve etkili şekilde taşıyabilirsiniz. Tek bir platform üzerinden tüm süreçleri yönetebilir, e-ticaret entegrasyonları ile işinizi çok daha kolaylaştırabilirsiniz.