Cari varlıklar, bir işletmenin bir yıl veya bir faaliyet dönemi içinde nakde çevrilmesi beklenen varlıklarının tamamıdır. Finansal analizlerde kritik öneme sahip olan bu kalemler, şirketin anlık likit varlık kapasitesini ve net cari varlık değerini görmeyi sağlar. Cari varlıkların özellikleri ise, bu varlıkların hızla nakde çevrilebilir olmasıdır.
Bu yazımızda,
- cari varlık kavramını,
- doğru hesaplama yöntemlerini,
- cari olmayan duran varlıklar ile arasındaki farkları ve
- cari varlık neden artış yaşar gibi kritik soruların cevaplarını bulacaksınız.
Cari Varlık Ne Demek?
Cari varlıklar, bir yıl (12 ay) veya normal faaliyet döngüsü içerisinde nakde dönüştürülmesi beklenen, kısa vadeli varlıkları ifade eden bilanço kalemleridir.
Bu varlıklar, işletmenin operasyonel sürekliliğini sağlayan temel likit varlıklar ve dönen varlıklardır. Kısa vadeli varlık olarak da bilinen bu kalemler,
- işletme sermayesinin hesaplanmasında kilit rol oynar ve
- tüm bilanço kalemleri arasında en yüksek likiditeye sahiptir.
Doğru bir stok hesaplaması ve bu kalemlerin doğru sınıflandırılması, finansal tabloların güvenilirliği için şarttır.
Cari Varlıklar Nasıl Hesaplanır?
Cari varlık formülü, bilançonun dönen varlıklar bölümünde yer alan ve bir yıl içinde nakde çevrilecek tüm kalemlerin toplamıdır.
Cari Varlıklar = Nakit Benzerleri + Ticari Alacaklar + Stoklar + Peşin Ödemeler + Diğer Cari Varlıklar
Bu hesaplamada dikkate alınan temel kalemler şunlardır:
- Nakit benzerleri: Kasa, bankalar, çekler.
- Ticari alacaklar: Bir yıl içinde tahsil edilmesi beklenen müşteri alacakları.
- Stoklar: Satılmaya hazır ürünler, yarı mamuller ve hammaddeler. Doğru stok hesaplaması bu kalemi etkiler.
- Peşin ödemeler: Gelecek dönemler için peşin ödenen giderler.
Bu hesaplamaları doğru yapabilmek için ilgili cari hesapların detaylarına hakim olmak gerekir.
Cari Olmayan Varlık Ne Anlama Gelir?
Cari olmayan varlıklar, işletmenin bir faaliyet döngüsünden veya bir yıldan daha uzun süre kullanmayı veya elinde tutmayı planladığı duran varlıklar demektir.
Bu kalemler, şirketin temel üretim ve faaliyetini sürdürmesi için elzemdir ve cari olmayan duran varlıklar terimiyle de anılır. Bu varlıkların ana özellikleri şunlardır:
- Sabit kıymetler: Fabrika, arsa, makine ve teçhizat.
- Uzun vadeli yatırımlar: İştirakler, uzun vadeli hisse senetleri.
- Maddi olmayan varlıklar: Patentler, markalar, lisanslar.
- Amortisman: Zamanla değer kaybeden bu varlıklar için ayrılan yıpranma payı.
Bu kalemlerin doğru analizi, cari oran hesaplamasının yorumlanması açısından önemlidir.
Cari olmayan varlıklar amortismana tabi midir?
Evet, genellikle cari olmayan varlıklar içindeki maddi duran varlıklar (binalar, makineler vb.) ve maddi olmayan varlıklar (patentler, haklar) amortisman yoluyla giderleştirilerek değer kaybına tabi tutulur. Arsa gibi tükenmeyen varlıklar amortismana tabi değildir.
Cari Olmayan Varlıklarla Cari Varlık Arasındaki Farklar
| Kriter | Cari Varlıklar | Cari Olmayan Varlıklar |
|---|---|---|
| Vade Süresi | 1 yıldan kısa (Kısa vadeli varlık) | 1 yıldan uzun (Uzun vadeli yatırımlar) |
| Likidite Farkı | Yüksek likidite (Hızla nakde çevrilir) | Düşük likidite (Yavaş nakde çevrilir) |
| Amacı | Günlük operasyon ve işletme sermayesi | Uzun vadeli üretim ve gelir elde etme |
| Bilanço Ayrımı | Dönen Varlıklar | Duran Varlıklar |
Bu varlık sınıflandırması, şirketin finansal analizini yaparken kısa vadeli gücünü (cari varlıklar) uzun vadeli gücünden (cari olmayan varlıklar) ayırmak için büyük önem taşır.
Cari Varlıklar Neden Artış Yaşar?
Cari varlık neden artış yaşar sorusunun cevabı, hem olumlu finansal büyümeyi hem de potansiyel riskleri işaret edebilir.
Cari varlıkların artmasının nedenleri şunlardır:
- Satış Artışı: Güçlü satış artışı yaşanması, doğal olarak nakit ve alacak seviyelerini artırır.
- Stok Birikimi: Talepteki düşüşe rağmen yüksek üretim sonucu stok birikimi yaşanması. Bu durum, likiditeyi yavaşlatan bir risktir.
- Alacak Hacmi Kontrolü: Satışların hızla artmasıyla beraber, tahsilat sürelerinin uzaması ve alacak hacminin şişmesi. Etkin cari hesap takibi yapılmadığında bu durum risk teşkil eder.
- Kısa Vadeli Kaynak: Şirketin kısa vadeli kaynak kullanarak nakit pozisyonunu güçlendirmesi.
Cari Varlıkların Artması Şirketler için Riskli midir?
Cari varlıkların artmasının şirket açısından riski nedir sorusunun cevabı, finansal tabloları yorumlarken daha anlamlı bulgular elde etmenize yardımcı olabilir.
- Likidite Riski: Stok riski (eski veya çürük stok) veya tahsil edilemeyen alacaklar nedeniyle likidite riski doğar. Kağıt üzerinde yüksek cari varlık görünse de, bunlar nakde çevrilemez.
- Finansal Denge: Bilançonun bilanço yapısının bozulması, finansal dengeyi sarsar. Varlıkların gereğinden fazla stokta tutulması, sermayenin atıl kalmasına neden olur. Şirketin esas yatırımları olan duran varlıklar üzerinden hesaplanan amortisman oranları dahi, dönen varlıklardaki dengesizlik nedeniyle göz ardı edilebilir.
- Alacak Yönetimi: Uzun vadeli ve riskli müşterilere yapılan yüksek satışlar, alacakların artmasına neden olurken alacak yönetimi sorunlarını beraberinde getirir.
Sıkça Sorulan Sorular
Genel kabul görmüş bir kural olarak, cari oranın (Cari Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler) 2 ve üzerinde olması ideal kabul edilir. Ancak bu oran, sektörlere göre farklılık gösterebilir.
Hayır, aynı şey değildir. Cari varlık bilançonun bir kalemidir (bir tutardır). Cari oran ise bu tutarın, kısa vadeli borçlara bölünmesiyle elde edilen bir likidite oranıdır (bir orandır).
Cari varlıkların azalması, şirketin ya alacaklarını hızla tahsil edip yatırıma yönlendirdiğini ya da kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirmede zorlanmaya başladığını, yani likidite sıkıntısı yaşama riskinin arttığını gösterir.
Evet. Cari varlıkların artmasının nedenleri arasında yüksek miktarda stok birikimi veya tahsil edilemeyen alacak hacmi olabilir. Eğer bu artışlar (stok, alacak), satışların yavaşlamasından veya maliyetlerin yükselmesinden kaynaklanıyorsa, şirket teknik olarak kârlı görünse bile nakit akışı sıkıntısı çekerek zararda olabilir.
