Gelişen dünya ve değişen ekonomi ile birlikte kıdem tazminatı tutarları da değişiklik gösteriyor. Kıdem tazminatı tutarları; memur, emekli ve işçiye göre farklı oranlarda şekillenebiliyor. Yeni yılda yapılan zamlarla birlikte Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenen kıdem tazminatı tutarları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
4857 sayılı iş kanunu kuralları ile belirlenen kıdem tazminatı, çalışanların güvencesini sağlarken aynı zamanda işverenler için sürekli çalışan değişiminin önüne geçme olanağı sunmaktadır. Bir işçi gerekli koşullar altında çalıştığı zaman boyunca iş yerinde belirli kademeler kazanır. Bu kazandığı kademeler karşılığında işveren, işçiye belirli bir miktar tazminat tutarı öder. Yani genel olarak kıdem tazminatı, belirli koşulların sağlanması halinde işçiye işveren tarafından iş yerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdem karşılığında verilen tazminattır. İşçi, yıllar boyu çalıştığı iş yerinde emek harcayarak hem kendi iş yerine hem de işverenin ticari gelişimine katkı sağlar. İşçinin düzenli ve sürekli çalışmasının karşılığı olarak ödenen bu tazminat, iş yerinde geçirdiği süre baz alınarak hesaplanır.
Bir İşçinin Kıdem Tazminatı Almasının Şartları
4857 sayılı iş kanunu bir işçinin kıdem tazminatı alması için belirli şartlar koymuştur. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:
- 4857 sayılı iş kanuna göre işçi olmak: Mevcut yürürlükte bulunan kanuna göre bir iş sözleşmesi ile işvereninin iş yerinde çalışan kişiye işçi adı verilir. İş sözleşmesinin ne türde yapıldığı farketmese de iş yerindeki işçiler çoğunlukla yazılı bir sözleşme olmadan da fiilen çalışmaktadırlar. Ancak iş kanunun 14. maddesinin işçi olarak saymadığı bazı iş ve meslek grupları vardır. Bu meslek grupları kıdem tazminatı alamazlar. Bu meslek grupları şu şekilde sıralanabilir:
- Sporcu
- Çırak
- Ev hizmetçileri
- Deniz ve hava taşımacıları
- Haklı fesih şartı: İşveren ile işçi arasındaki iş sözleşmesi ister sözlü ister yazılı olsun belirsiz süreli bir sözleşme olmalıdır. Belirli bir sözleşme ile çalışan bir işçi sözleşme bittiği zaman işverenden kıdem tazminatı talep edemez. Çünkü belirli süreli sözleşmeler, belirli işler veya belirli işlerin tamamlanması için işveren ile işçi arasında yapılan anlaşmalardır. Dolayısıyla belirli süreli sözleşmelerde, belirlenen sürenin dolmasıyla veya sözleşmedeki maddenin gerçekleştirilmesiyle birlikte sözleşme sona erer. Kendiliğinden süresi biten bu iş sözleşmelerinde herhangi bir kıdem tazminatına dair hak kazanılamaz. Ancak bazı durumlarda iş sözleşmesi işveren tarafından yapılan herhangi haksız eylemler sonucu feshedilerse, işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
- En az bir yıl çalışma şartı: Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aynı iş yerinde en az 1 yıl çalışması gerekir. Ancak aynı işverenin farklı iş yerlerinde veya şirketlerinde çalışan işçiler için hesaplanan 1 yıl süresinde tüm bu çalışmalar dahil edilir.
Emeklilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Alma Şartları
İşçilerin emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı alması için belirli şartlar vardır. 3600 sigorta süresi bulunan emekli işçiler, emeklilik nedeniyle işverenlerinden kıdem tazminatı talep edebilirler. İşçilere çalıştıkları son süre baz alınarak kıdem tazminatı ödenir. Yani bir işçinin emeklilik nedeniyle kıdem tazminatından yararlanması için son çalıştığı yerde en az 1 yıl çalışması gerekir. Aksi durumda kıdem tazminatına başvuramaz. Ayrıca 3600 sigorta süresi ile emekli olarak kıdem tazminatı alan kişiler, işten ayrıldıktan sonra işsizlik maaşına başvuramazlar.
Kıdem Tazminatı Zaman Aşım Süresi Ne Kadardır?
4857 sayılı iş kanuna göre kıdem tazminatının zaman aşım süresi, iş sözleşmesinin sonlandırılmasından itibaren 5 yıldır. İşçi bu 5 yıl süre içerisinde kıdem tazminatını almak için iş davası açmadıysa bir daha bu konu hakkında kıdem tazminat davası açamaz.
Bir İşçi Hangi Durumlarda Kıdem Tazminatına Hak Kazanır?
Bir işçi iş sözleşmesini haklı nedenlerle feshettiği durumlarda kıdem tazminatı kazanır. Eğer işveren iş sözleşmesini haksız nedenlerden dolayı feshetti ise işçi yine kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ancak işveren iş sözleşmesini haklı nedenler ile feshetti ve işçinin yaptığı haksız bir fesih ise işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. İşçi şu sebeplerden dolayı iş sözleşmesini feshedebilir ve tazminatını almaya hak kazanır:
- Sağlık sebebi ile fesih
- Alacakların ödenmemesi halinde fesih
- İşverenin işçi aleyhine suç işlemesi halinde fesih
- Askerlik hizmeti için fesih
- İş şartlarındaki esaslı değişiklik halinde fesih
- İşçinin emekliliği halinde fesih
- Kadın bir işçinin evliliği halinde fesih
- Parça başı çalışmada işçiye az iş verilmesi halinde fesih
- İşçinin ölümü halinde fesih
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin son ücreti göz önünde bulundurulur. Yani iş sözleşmesi feshedildiği taktirde geçerli olan ücret baz alınır. Eğer işçiye işten çıkması için ek süre verildiyse bu ek sürenin sonundaki ücret baz alınmalıdır. Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin brüt ücretine bakılır. Yani kıdem tazminatı, işçinin eline geçen ücret üzerinden değil de diğer sigorta primi ve vergi kesintisi yapılmadan kazandığı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Herhangi bir iş sözleşmesi işçinin haklı olduğu durumlar ile feshedilirse, işçi çalıştığı her yıl üzere 30 günlük brüt ücret kadar kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ayrıca bir yıldan arta kalan süre de kıdem tazminatını hesaplarken dahil edilir. Kıdem tazminatı hesaplanırken işçiye ödenen paranın ile birlikte kendisine düzenli olarak sağlanan diğer imkanlar da (yol, yemek, ikramiye) hesaplamaya dahil edilir. Ayrıca tam yıl çalışma için ödenen kıdem tazminatı tutarı, iş sözleşmesinin sonlandığı tarihte geçerli olan kıdem tazminat tavanı ile hesaplanır. Kıdem tazminatı hesaplanırken alınacak olan aylık ücret, saatlik alınan ücretin önce 7.5, sonra da 30 ile çarpımı sonucu hesaplanır.
2023 Kıdem Tazminatı Tutarları
Kıdem tazminatının tavan miktarı, en yüksek devlet memuruna bir tam çalışma yılı için verilen emeklilik ikramiyesini geçemeyeceği şekilde sınırlandırılmıştır. Bu miktar asgari ücrete göre belirlenmez. 2022 yılında kıdem tazminat tavan tutarı 15 bin 371 lira idi. Bu rakam doğrultusunda brüt ücreti 25 bin lira olan işçi de 15 bin olan işçi de işten çıktığında her hizmet yılı için 15 bin 317 lira alıyordu. Ayrıca 10 yıllık çalışması olan bir işçi de kıdem tazminatı olarak toplam da 153 bin 710 tl alıyordu. Ocak ayı değişen enflasyon oranları ile birlikte kıdem tazminat tavanı da değişiklik gösterdi. 2022 enflasyonu belli olduğunda memur zamları da netleşti. Memur ve emekliler için duyurulan yeni zam oranları duyuruldu ve maaşlara %30 oranında zam geleceği açıklandı. Ocak ayında memur maaşına yapılan %30 zam oranına yönelik yeni katsayı genelgesi de yayınlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığının yayınladığı genelgeye göre kıdem tazminat tavan tutarları da resmi olarak belli oldu.
Yayınlanan genelgeye göre 2023 kıdem tazminatı tavan tutarı 19 bin 982 lira olarak belirlendi. Çalıştığı süre 10 yıl olan bir işçinin hak ettiği kıdem tazminat tutarı da 200.000 tl olarak belirlendi.
Kıdem tazminatı tutarları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için Bizimhesap.com sitesini ziyaret edebilirsiniz.