Serbest meslek erbabı için başarı detaylarda gizlidir. Bu detaylar arasında ise en önemli konu finansal süreçlerdir. Serbest meslek makbuzu, bu süreçlerin temel taşıdır ve serbest meslek faaliyetlerinin yasal ve düzenli bir şekilde kaydedilmesini sağlar. Bu rehberde, serbest meslek makbuzunun ne olduğunu, nasıl düzenleneceğini ve bu belgenin iş dünyasındaki önemini detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca e-SMM’nin yasal zorunluluğundan, makbuz kesme süreçlerine kadar her detayı da yine bu yazıdan öğrenebilirsiniz.
Serbest Meslek Makbuzu Nedir?
Serbest meslek makbuzu (SMM), serbest meslek erbabı tarafından, işverene bağlı olmadan yürütülen serbest meslek faaliyetini temsil eden yasal bir belgedir. Bu makbuz, serbest çalışan profesyonellerin sunduğu hizmetler karşılığında aldıkları ödemeyi resmi olarak kayıt altına alır. SMM, hem gelirin doğruluğunu teyit eder hem de vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlar.
Özellikle avukatlar, doktorlar, mühendisler ve serbest muhasebeciler gibi bağımsız çalışan uzmanlar için bu makbuz, mesleki faaliyetlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. SMM, elektronik veya kağıt formatında düzenlenebilir. Bu sayede serbest meslek erbabının işlemleri daha verimli ve çevre dostu bir şekilde yönetmesine olanak tanır.
E-SMM Nedir?
E-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM), serbest meslek erbabının elektronik ortamda düzenlediği, hizmet karşılığında alınan ödemeyi belgeleyen resmi bir evraktır. Geleneksel kağıt tabanlı makbuzların dijital dönüşümü olarak, e-SMM, aynı hukuki geçerliliğe sahiptir. Serbest meslek sahipleri için, bu makbuzları Gelir İdaresi Başkanlığı’nın e-SMM uygulaması aracılığıyla düzenlemek, iletmek ve saklamak mümkündür.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu değişikliğine göre 30 Haziran 2020 tarihine kadar serbest meslek sahiplerinin e-SMM’ye geçmesi gerekmiştir. Yükümlülüğe sahip kişiler makbuzu elektronik ortamda düzenler, saklar, ibraz eder ve raporlar. İlk kez vergi mükellefi olacak kişilerin faaliyete başlama tarihi itibariyle ilk 3 ay içinde e-serbest meslek makbuzu kullanmaya başlaması zorunludur. Yükümlü olduğu halde geçiş yapmayan mükellefler Vergi Usul Kanunu 353. maddesi uyarınca ceza alır.
Vergi dairesine başvuru, GİB portal elektronik başvuru ya da özel entegratörler aracılığıyla e-SMM başvurusu tamamlanır. İnternetten başvurularda mali mühür ya da e-imza gerekli olduğundan öncelikle bu adımların halledilmesi şarttır. Tüm serbest meslek erbapları bu düzenlemeye dahil olduğundan makbuz kesmek için geleneksel yöntemler yerine e-SMM düzenlemeyi öğrenmelisiniz.
Serbest Meslek Erbabı Kimdir?
Serbest meslek erbabı, kendi hesabına ve sorumluluğunda çalışan, meslek mükellefiyeti altında olan bireylerdir. Bu kişiler, serbest meslek faaliyetinin gerekliliklerini yerine getirerek, özgün yeteneklerini ve profesyonel bilgilerini kullanarak hizmet sunarlar. Serbest meslek erbabı, herhangi bir işverene bağlı olmadan kendi işini yürütür ve bu süreçte elde ettikleri gelir için serbest meslek makbuzu düzenlerler. Bu kişiler Gelir Vergisi Kanunu’nun 66. maddenin 1. fıkrasında şu şekilde tanımlanır:
- Serbest meslek faaliyetlerini düzenli olarak gerçekleştiren kişilerdir. Farklı iş ve görevlerle düzenli olarak hizmet verseler de işveren ve iş yeri bağlılığı yoksa, kendi tecrübe, deneyim ve ihtisasları ile çalışıyorlarsa serbest meslek kabul edilir.
- Avukat, diş hekimi, mühendis, serbest muhasebeci gibi çeşitli profesyonel alanlarda faaliyet gösteren kişiler serbest meslek kapsamında değerlendirilir. Ayrıca işini serbest olarak yapan yazar, bestekar, ressam, senarist, yönetmen gibi sanatsal ve yazımsal faaliyetleri işyerine bağlı olmadan yürütenler de bu sınıfa girer.
Serbest meslek sahiplerinin kazancı her daim düzenli olmayabilir. Bu nedenle bazı vergilerden ve zorunluluklardan muaf tutulurlar. Kendi bilgi ve becerisi ile para kazanan, işletme ve işverene bağlı olmayan kişiler olduğundan iş başı ücret alıp makbuz keser. İstisna olarak diş hekimi, veteriner hekim ve doktorlar kendi işyerlerinde POS cihazı bulundurmak ve kredi kartı ile ödemelerde cihazı kullanmak zorundadır. Bu nedenle POS fişleri serbest meslek makbuzu yerine geçer.
Serbest Meslek Makbuzu Nasıl Kesilir?
Serbest meslek makbuzu kesen kişiler, hizmet karşılığında ücret tahsil ettiklerinde bu belgeyi düzenlemekle yükümlüdürler. İlk olarak, Vergi Dairesi’nden serbest meslek mükellefiyeti alınır. Makbuzda hizmetin detayları ve gereken bilgiler doğru ve eksiksiz şekilde hazırlanmalıdır. Bu makbuz, iki nüsha olarak düzenlenir. Biri müşteriye verilirken, diğeri hizmeti sunan kişide kalır. Makbuzda, hizmet bedelinin vergiler düşüldükten sonra kalan net tutarı ve brüt tutarı (toplam kazancı) belirtilmelidir. Bu süreç, yasal yükümlülükleri yerine getirir ve şeffaf bir gelir kaydı sağlar.
Serbest Meslek Makbuzunda Hangi Bilgiler Bulunur?
Serbest meslek sahiplerinin düzenlemek zorunda olduğu belgeler fiş ve fatura niteliği taşıdığı, vergilendirme ve kazanç tespitinde kullanıldığı için belli bir formata sahiptir. Vergi Usul Kanunu 237. maddeye göre makbuz üzerinde şu bilgiler bulunmalıdır:
- Serbest meslek sahibinin varsa iş yeri ünvanı ve adresi, kendi adı soyadı yer alır.
- Hizmet alan müşterinin varsa iş yeri ünvan ve adresi, adı ve soyadı makbuza işlenir.
- Serbest meslek sahibinin resmi olarak bağlı bulunduğu vergi dairesinin adı, T.C. kimlik numarası ya da vergi kimlik numarası makbuza yazılır.
- Serbest meslek erbabının kendi beceri ve bilisiyle yapacağı faaliyet ya da vereceği hizmetin türü ve karşılığında alınacak ücret tutarı yazılır.
- Ödemenin alınacağı ya da alındığı tarih ile serbest meslek sahibinin ıslak imzası da belge üzerinde yer almalıdır.
- Düzenlenen tüm SMM seri ve sıra numarasına göre kesilir. Matbaadan teslim alınan serbest meslek makbuz setindeki sıraya göre belge doldurma ve teslim işlemi yapılır.
Serbest Meslek Makbuzu Hesaplama
Serbest meslek makbuzunun düzenlenmesi, serbest meslek erbabının hizmetleri karşılığında ücret tahsil ettiği durumlarda gereklidir. Makbuz, katma değer vergisi (KDV) ve stopaj tutarı dahil olmak üzere, brüt tutar üzerinden hesaplanır.
Örneğin, brüt tutar 1000 TL olan bir hizmet için, %20 stopaj ve %20 KDV hesaplanır. Stopaj, brüt tutarın %20’si, yani 200 TL’dir. KDV ise brüt tutarın %20’si, yani 200 TL’dir. Vergiler düşüldükten sonra kalan net tutar, serbest meslek erbabının alacağı miktarı temsil eder.
Bu örnekte, net tutar 1000 – 200 = 800 TL olur. Son olarak, net tutar ile KDV toplamı, müşteriden tahsil edilecek toplam tutarı belirler: 800 TL + 200 TL = 1000 TL. Bu hesaplama, makbuzu kesen kişinin, vergi dairesine olan yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar ve şeffaf bir gelir kaydı oluşturur.
Serbest Meslek Makbuzunda Hangi Vergiler Ödenir?
Serbest meslek makbuzunda, serbest meslek erbabı tarafından iki ana vergi ödenir: Stopaj tutarı ve katma değer vergisi (KDV). Stopaj, serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen gelir üzerinden hesaplanan bir gelir vergisidir. Bu serbest meslek makbuzunda belirtilen brüt gelirin belirli bir yüzdesi olarak alınır ve doğrudan vergi dairesine ödenir.
Diğer yandan, KDV, hizmet veya ürün satışlarından elde edilen gelir üzerinden hesaplanan bir tüketim vergisidir. Bu vergi, hizmet veya ürünün değerine eklenir ve yine serbest meslek erbabı tarafından vergi dairesine ödenir. Bu iki vergi, serbest meslek faaliyetlerini icra eden kişilerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri için zorunludur ve serbest meslek makbuzunda açıkça belirtilmelidir.
BizimHesap ile Serbest Meslek Makbuzu Nasıl Kesilir?
Serbest meslek makbuzunu kesmek, özellikle doktor, diş hekimi gibi serbest meslek sahipleri için kritik bir süreçtir. BizimHesap, bu süreci kolaylaştırarak, serbest meslek makbuzu olarak gereken tüm bilgilerin hızlı ve doğru bir şekilde eklenmesini sağlar. Mali mühür veya e-imza gibi gerekliliklerin yönetimi, belge düzenleme, saklama ve raporlama işlemleri için BizimHesap’ın sunduğu çözümler, serbest meslek sahiplerinin iş yükünü hafifletir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun getirdiği e-SMM zorunluluğu göz önünde bulundurulduğunda, BizimHesap’ın sağladığı kolaylıklar büyük önem taşır. BizimHesap ile serbest meslek makbuzlarınızı kolayca düzenleyin, dijital dönüşümün avantajlarından yararlanın ve e-SMM yükümlülüklerinizi sorunsuz bir şekilde yerine getirin!
Serbest Meslek Makbuzu Kesilmezse Ne Olur?
Serbest meslek makbuzuna ihtiyaç duyulduğu halde bu belge düzenlenmezse, ciddi yasal sonuçlar söz konusu olabilir. Serbest meslek erbabı, hizmetler karşılığında tahsilat yaptığında, bu işlemi belgelemek zorundadır. Makbuz düzenlenmemesi durumunda, Vergi Usul Kanunu’na göre özel usulsüzlük cezaları uygulanabilir.
Serbest Meslek Makbuzu Fatura Yerine Geçer mi?
Serbest meslek makbuzu, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetleri karşılığında yaptığı tahsilatlar için düzenlenen değerli bir evraktır ve fatura ya da fiş muadili olarak kabul edilir. Özellikle serbest meslek faaliyeti icra eden kişiler için, bu makbuz, hizmetlerin karşılığında alınan ödemelerin resmi kaydını tutar ve vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesinde önemli bir rol oynar.
Serbest Meslek Makbuzu Kaç Gün İçinde Kesilmelidir?
Serbest meslek makbuzunun kesilmesi, tahsilatın yapıldığı andan itibaren zorunludur. Vergi Usul Kanunu’na göre, faturalar malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde düzenlenmelidir. Ancak, serbest meslek makbuzu için durum farklıdır, tahsilat esası geçerli olduğundan, tahsilat yapıldığı anda ya da aynı gün içerisinde makbuzun düzenlenmesi gerekmektedir.