Serbest meslek makbuzu, serbest meslek sahibi olarak kabul edilen kişiler tarafından kesilir. Serbest meslek sahipleri kısaca kendi beceri ve yeteneklerini kullanarak işletmeye bağlı olmadan kazanç elde eden kişidir. İşverene bağlı çalışmadıkları için kazançlarını vergilendirmek için farklı bir yöntem izlenir. İşveren ve iş yerine bağlı çalışanlar maaş bordrosu ve beyannameler ile kazancını belgeleyebilir. Serbest meslek sahiplerinin kazanç belgeleme yöntemi için tüm satış ve hizmetlerinde makbuz kesmesi gerekir.
Serbest meslek erbapları tarafından düzenlenmesi zorunlu olan fatura ya da fiş yerine geçen belgelere “serbest meslek makbuzu” kısaca “SMM” denir. Serbest meslekle uğraşan kişilerin gelirlerini vergilendirilmesi adına yasal takibi kolaylaştıran SMM düzenlenmesi kanuni bir zorunluluktur.
Belge üzerinde serbest mesleği yapan kişinin kazancı, hizmeti ve adı gibi faturalarda bulunan bilgilere yer verilir. İki nüsha olarak düzenlenen makbuzun biri hizmeti alan kişiye teslim edilirken diğeri hizmeti veren kişi tarafından saklanır. Makbuzları saklayan serbest meslek sahibinin yasal dönemler içinde muhasebeye teslim etmesi ve gelirler üzerinden vergi ödemesi gerekir. Serbest meslek makbuzu da dijital dönüşüm kapsamında birçok belge gibi elektronik ortama taşınmıştır. Bu nedenle makbuz fiziki olarak ya da e-SMM ile hazırlanabilir.
Serbest Meslek Makbuzunu Kimler Keser?
Serbest meslek makbuzu yasal olarak serbest meslek erbabı kabul edilen kişiler tarafından kesilir. Bu kişiler Gelir Vergisi Kanunu 66. maddenin 1. fıkrasında şu şekilde tanımlanır:
- Serbest meslek faaliyetlerini düzenli olarak gerçekleştiren kişilerdir. Farklı iş ve görevlerle düzenli olarak hizmet verseler de işveren ve iş yeri bağlılığı yoksa, kendi tecrübe, deneyim ve ihtisasları ile çalışıyorlarsa serbest meslek kabul edilir.
- Avukat, diş hekimi, mimar, doktor gibi mesleklerde kendi işini serbest olarak yapanlar, yazar, bestekar, ressam gibi sanatsal ve yazımsal faaliyetleri iş yerine bağlı olmadan yürütenler gibi birçok örnek bu sınıfa girer.
Serbest meslek sahiplerinin kazancı her daim düzenli olmayabilir. Bu nedenle bazı vergilerden ve zorunluluklardan muaf tutulurlar. Kendi bilgi ve becerisi ile para kazanan, işletme ve işverene bağlı olmayan kişiler olduğundan iş başı ücret alıp makbuz keser. İstisna olarak diş hekimi, veteriner ve doktorlar kendi işyerlerinde POS cihazı bulundurmak ve kredi kartı ile ödemelerde cihazı kullanmak zorundadır. Bu nedenle POS fişleri serbest meslek makbuzu yerine geçer.
Serbest Meslek Makbuzunda Hangi Bilgiler Olur?
Serbest meslek sahiplerinin düzenlemek zorunda olduğu belgeler fiş ve fatura niteliği taşıdığı, vergilendirme ve kazanç tespitinde kullanıldığı için belli bir formata sahiptir. Vergi Usul Kanunu 237. maddeye göre makbuz üzerinde:
- Serbest meslek sahibinin varsa iş yeri ünvanı ve adresi, kendi adı ve soyadı yer alır.
- Hizmet alan müşterinin varsa iş yeri ünvan ve adresi, adı ve soyadı makbuza işlenir.
- Serbest meslek sahibinin resmi olarak bağlı bulunduğu vergi dairesinin adı, T.C. kimlik numarası ya da vergi kimlik numarası makbuza yazılır.
- Serbest meslek erbabının kendi beceri ve bilisiyle yapacağı faaliyet ya da vereceği hizmetin türü ve karşılığında alınacak ücret tutarı yazılır.
- Ödemenin alınacağı ya da alındığı tarih ile serbest meslek sahibinin ıslak imzası da belge üzerinde yer almalıdır.
- Düzenlenen tüm SMM seri ve sıra numarasına göre kesilir. Matbaadan teslim alınan serbest meslek makbuz setindeki sıraya göre belge doldurma ve teslim işlemi yapılır.
Serbest Meslek Makbuzu Alma ve Kesme Adımları
Serbest meslek makbuzu düzenleyebilmek için öncelikle uygun koşullarda temin etmelisiniz. Henüz vergi dairesine kayıtlı değilseniz randevu alarak serbest meslek mükellefiyeti açtırabilirsiniz. Vergi dairesinde işlemler tamamlandıktan sonra anlaşmalı matbaada serbest meslek makbuzu bastırıp kullanmalısınız. Bağlı olduğunuz vergi dairesinin bulunduğu ilde Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı matbaaları SMM bastırmak için tercih etmelisiniz.
Her faaliyet sonrasında müşterinize adınıza ve onun adına düzenlenmiş olan işleme ait bilgilerle makbuz doldurup teslim edilir. Serbest meslek makbuzu hizmetin ardından ilk 7 gün içinde düzenlenen faturadan farklıdır. Bu nedenle hizmetin tamamlanmasının ardından müşteriye bir nüsha, kendinize bir nüsha düzenlemeniz gerekir. Genellikle makbuzların arasına konulan karbon kağıdı ile tek seferde iki belge hazırlayabilirsiniz.
Serbest Meslek Makbuzu Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Serbest meslek erbabı isenız düzenlemeniz gereken belge SMM ya da e-SMM olur. Bu belgeyi doğru ve kurallara uygun şekilde hazırlayabilmek için şunları bilmelisiniz:
- Serbest meslek makbuzu fatura ve fiş olarak kabul edildiğinden müşteriler tarafından satın alma işlemi belgesi olarak kullanılabilir.
- Serbest meslek makbuzu kesmekle yükümlü iseniz stopaj ve KDV ödemeniz gerekir. Gelir vergisi olan stopaj brüt ücretin %20’si üzerinden uygulanır. Brüt ücretin %18’ine denk gelen KDV müşteriye yansıtılır.
- Makbuz için tutar hesaplama işlemlerinde “stopaj = brüt ücret x %20” formülünü kullanabilirsiniz. Örneğin:
Bir şarkıcı sahneye çıktığında 2 saatlik konser için 500 TL alıyorsa hesaplama formülüne göre 500 x %20 = 100 TL”gelir vergisi olarak stopaj ödemelidir. Stopaj düşüldüğünde 400 TL net tutar olur.
Eklenecek KDV tutarını bulmak için “Brüt ücret x %18 = KDV” formülünü kullanabilirsiniz. 500 TL hizmet bedeli için KDV hesaplama “500 x %18 = 90 TL” olur. Net tutar olan 400 TL üzerine müşterinin ödemesi gereken 90 TL KDV eklenir.
490 TL olarak kesilen makbuzda stopaj ve KDV kesintileri düşüldüğünde şarkıcının net tutarı 400 TL olur.
- Hizmet bedelini belirlerken zarara uğramak istemiyorsanız yukarıdaki işlemleri kendi faaliyetleriniz ve tutarları üzerinden uygulayabilirsiniz.
- Kurumsal müşterilere verilen hizmet için serbest meslek makbuzunda stopaj kesintisi yapılır ve müşteri muhtasar beyanname ile sizin adınıza ödemeyi vergi dairesine yapar.
E-Serbest Meslek Makbuzu Nedir?
Elektronik serbest meslek makbuzu, e-SMM olarak da bilinen e-serbest meslek makbuzu dijital ortamda düzenlenen bir belgedir. Serbest meslek sahiplerinin iş hayatında verdikleri hizmet karşılığında kurumsal ve bireysel müşterileri için düzenledikleri, fatura ve fiş yerine geçen makbuzdur. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara göre hazırlanan ve çıktı alınarak ya da elektronik olarak teslim edilen evraktır.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu değişikliğine göre 30 Haziran 2020 tarihine kadar serbest meslek sahiplerinin e-SMM’ye geçmesi gerekmiştir. Yükümlülüğe sahip kişiler makbuzu elektronik ortamda düzenler, saklar, ibraz eder ve raporlar. İlk kez vergi mükellefi olacak kişilerin faaliyete başlama tarihi itibariyle ilk 3 ay içinde e-serbest meslek makbuzu kullanmaya başlaması zorunludur. Yükümlü olduğu halde geçiş yapmayan mükellefler Vergi Usul Kanunu 353. maddesi uyarınca ceza alır.
Vergi dairesine başvuru, GİB portal elektronik başvuru ya da özel entegratörler aracılığıyla e-SMM başvurusu tamamlanır. İnternetten başvurularda mali mühür ya da e-imza gerekli olduğundan öncelikle bu adımların halledilmesi şarttır. Tüm serbest meslek erbapları bu düzenlemeye dahil olduğundan makbuz kesmek için geleneksel yöntemler yerine e-SMM düzenlemeyi öğrenmelisiniz.
E-SMM dahil birçok e-belge geçişini tamamlamak için Bizim Hesap entegratörlük hizmeti alabilirsiniz. Ön muhasebe programlarıyla işinizi yönetmeyi kolaylaştıran Bizim Hesap dijital dönüşüm sürecinde de özel entegratörlük hizmeti ile yanınızda olur. Belge düzenleme, saklama ve raporlama işlemleri için kendi sisteminizi kullanarak dijital dönüşüme hemen adapte olabilirsiniz.