Gider pusulası, ticari dünyada önemli bir rol oynayan ve vergi mükellefi olmayan kişilerle yapılan işlemlerde fatura alternatifi olarak kullanılan bir belgedir. Bu kılavuz, gider pusulasının temel tanımını, düzenlenme sürecini, içermesi gereken bilgileri ve vergi hesaplamalarını ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. Ayrıca bu blog, işletmelerin muhasebe ve vergi işlemlerini daha etkin ve doğru bir şekilde yönetmelerine yardımcı olacak değerli bilgiler içermektedir.
Gider Pusulası Nedir?
Gider pusulası, vergi mükellefi olmayan kişilerden mal veya hizmet alımında kullanılan ve Vergi Usul Kanunu'nun 234. Maddesi uyarınca fatura yerine geçen resmi bir belgedir. Özellikle vergi mükellefi olmayan taraflar arasındaki ticari işlemlerde, yapılan harcamaların belgelendirilmesi ve muhasebe sistemine kaydedilmesi için düzenlenir. Bu belge, alınan mal veya hizmetin tanımını, miktarını, fiyatını ve toplam tutarını içerir. Ayrıca, gider pusulası, tüketiciye satılan bir ürünün iade alınması durumunda da düzenlenmektedir.
Gider Pusulası Hangi Durumlarda Düzenlenir?
Gider pusulası, vergi mükellefi olmayan kişilerden mal veya hizmet alındığında, bu işlemlerin resmi ve yasal bir şekilde kayıt altına alınması için düzenlenir. Bu durumları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bir tarafın vergi mükellefi olmaması halinde, mal veya hizmet alımında gider pusulası zorunludur. Bu, vergi mükellefi olmayan kişilerle yapılan ticari işlemleri resmi olarak kayıt altına almak için gereklidir.
- Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesinde belirtilen özel durumlar ve istisnalar kapsamında yapılan mal ve hizmet alımlarında gider pusulası düzenlenir.
- Tüketicilere satılan ve sonrasında iade edilen mallar için gider pusulası hazırlanır. Bu, satılan malın iadesi sırasında muhasebe kayıtlarının güncellenmesini sağlar.
- Serbest meslek erbaplarına yapılan ödemelerde, özellikle arızi nitelikteki hizmetler için gider pusulası kullanılır.
- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sabit kıymet alım-satım işlemlerinde gider pusulası düzenlenir.
Kimler Gider Pusulası Kullanır?
Gider pusulasının kimler tarafından kullanılacağı 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 234. maddesinde şöyle açıklanmıştır: “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler, bu Kanun kapsamındaki belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar (gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden satın aldıkları mallar hariç) için işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri gider pusulası düzenlerler. Vergiden muaf esnaf için düzenlenen gider pusulası, bu kişiler tarafından verilmiş fatura hükmündedir.”
Bu kanuna göre gider pusulası düzenleyenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Birinci ve İkinci Sınıf Tüccarlar
- Serbest Meslek Erbabı
- Basit Usulde Vergilendirilen Mükellefler
- Vergiden Muaf Esnaflar
Bu gruplar, gider pusulasını düzenleme yetkisine sahip olup, bu belgeyi vergi mükellefi olmayan kişilerden mal veya hizmet satın aldıklarında kullanırlar.
Gider Pusulası Ne Zaman Düzenlenir?
Gider pusulası, alım işleminin gerçekleştiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde yapılmalıdır. Bu süre, işlemin tamamlanmasından sonraki yedi günü kapsar. Yedi gün içinde düzenlenmeyen gider pusulaları, hiç düzenlenmemiş sayılır ve bu durum muhasebe kayıtlarında eksikliklere yol açabilir. Gider pusulasının zamanında ve doğru bir şekilde düzenlenmesi, işletmelerin finansal raporlamalarının doğruluğu ve şeffaflığı için kritik bir adımdır. Bu nedenle, gider pusulası düzenleme işlemi, işletmelerin muhasebe takvimlerinde öncelikli bir yere sahiptir.
Gider Pusulası Nasıl Düzenlenir?
Gider pusulası düzenlenirken, öncelikle belgenin amacı ve kullanım alanları dikkate alınmalıdır. Özellikle defter tutmak zorunda olan işletmeler için gider pusulasının doğru ve eksiksiz bir şekilde düzenlenmesi, muhasebe ve vergi yükümlülüklerini yerine getirmede kritik bir rol oynar. Gider pusulasını düzenleme süreci, aşağıdaki adımları içerir:
- Gider pusulası düzenlemek için ilk adım, ilgili vergi dairesinden izin almak ve gerekli belgeleri temin etmektir.
- İzin alındıktan sonra, gider pusulası anlaşmalı bir matbaada basılır veya noter tarafından tasdik edilir.
- Gider pusulası, genellikle iki nüsha halinde düzenlenir. Bir nüshası mal veya hizmeti veren tarafa, diğer nüshası ise alıcı tarafa verilir.
- Gider pusulasında, işlemi yapan tarafların adı, adresi, vergi numarası gibi temel bilgilerin yanı sıra, alınan mal veya hizmetin detayları, miktarı ve toplam tutarı gibi bilgiler de yer almalıdır.
- Düzenlenen gider pusulası, her iki taraf tarafından imzalanmalı ve muhasebe kayıtları için saklanmalıdır.
Gider Pusulasında Olması Gereken Bilgiler Nelerdir?
Gider pusulasında bulunması gereken bilgiler, bu belgenin yasal geçerliliği ve muhasebe doğruluğu açısından büyük önem taşır. Belgenin doğru ve eksiksiz bir şekilde doldurulması gerekmektedir. Gider pusulasında yer alması gereken temel bilgiler şunlardır:
- Gider pusulasını düzenleyen kişi veya kurumun tam adı, adresi ve iletişim bilgileri.
- Düzenleyenin vergi numarası ve bağlı olduğu vergi dairesinin adı.
- Satın alınan malın veya alınan hizmetin açık ve net bir şekilde tanımı, miktarı ve birim fiyatı.
- Mal veya hizmetin toplam tutarı, ödeme şekli ve tarihi.
- Her gider pusulasının, takip ve kayıt kolaylığı için benzersiz bir seri ve sıra numarası içermesi gerekmektedir.
Gider Pusulasında Vergi Nasıl Hesaplanır?
Gider pusulasında vergi hesaplama, işlemin doğası ve ilgili vergi yasalarına göre değişkenlik gösterir. Gider pusulası hesaplama süreci, genellikle aşağıdaki adımları içerir:
- İlk olarak, satın alınan mal veya hizmetin toplam brüt tutarı hesaplanır.
- Gider pusulasında uygulanacak vergi oranı, mal veya hizmetin türüne ve ilgili vergi mevzuatına göre belirlenir.
- Gider pusulasında, stopaj vergisi, brüt tutar üzerinden hesaplanır. Bu, ödeme alacak taraftan yapılan vergi kesintisidir.
- Stopaj vergisi düşüldükten sonra kalan miktar, mal veya hizmetin net tutarı olarak kabul edilir.
Örnek olarak, 1000 TL'lik bir hizmet alımında %20 stopaj vergisi uygulandığını varsayalım. Bu durumda, hesaplama şu şekilde yapılır:
- Brüt Tutar = 1000 TL,
- Stopaj Vergisi = %20 (1000 TL'nin %20'si = 200 TL).
- Dolayısıyla, Net Tutar = Brüt Tutar – Stopaj Vergisi = 1000 TL – 200 TL = 800 TL. Bu şekilde, gider pusulasında net tutar 800 TL olarak belirlenir ve kaydedilir.
Gider Pusulası Stopaj Oranları Nedir?
Stopaj, ödeme alacak taraftan yapılan vergi kesintisidir. Bu kesinti, gider pusulasının brüt tutarı üzerinden hesaplanır. Stopaj oranı, işlem yapılan mal veya hizmetin net tutarını belirlemede önemli bir faktördür. Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. Maddesine uygun olarak belirlenen stopaj oranı ve kesintileri gider pusulası için aşağıdaki gibidir:
- Havlu, çarşaf, çorap, halı ve kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel ve her tür nakış işleri ile her tür turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek gibi emtia bedelleri ya da bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedellerinde stopaj oranı %2,
- Hurda mal alımlarında ve diğer mal alımlarında da bu oran %2,
- Diğer hizmet alımları ve hatta mal ve hizmet bedelinin birbirinden ayrılamadığı hallerde stopaj oranı %10,
- Mal ya da hizmet veren kişi vergi mükellefi değilse; esnaf muaflığından yararlanmıyorsa ve gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satıyorsa ödenen prim, komisyon üzerinden %20 oranındadır.
Gider Pusulası Fatura Yerine Geçer mi?
Gider pusulası, vergi mükellefi olmayanlardan satın alınan ürün ve hizmetlerin belgelendirilmesi için düzenlenen bir evraktır ve fatura hükmündedir. Gider pusulası, Vergi Usul Kanununun 234. maddesine göre, vergiden muaf esnafla yapılan ticari işlemlerde ve belirli durumlarda fatura yerine kullanılmaktadır.
Gider Pusulasında Tutar Sınırı Var mı?
Gider pusulası için herhangi bir tutar sınırlaması getirilmemiştir.
Gider Pusulasında KDV Var mı?
Gider pusulası üzerindeki vergilendirme, KDV yerine gelir vergisi kesintisi, yani stopaj ile yapılır. Gider pusulası stopaj oranları da alınan mal veya hizmete göre değişiklik gösterir.
