Ticari hayatta sıkça karşılaşılan sorulardan biri, çeke fatura kesmek gerekip gerekmediğidir. Özetle, çek karşılığı fatura kesilmez; fatura, gerçekleştirilen mal veya hizmet satışına karşılık kesilir. Çek, bu satışın yalnızca bir ödeme belgesi olarak işlev görür.
Ancak bu özet bilgi size yeterince yol göstermeyebilir.
Bu yazıda
- çekte fatura zorunluluğu,
- çek karşılığında fatura kesilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek riskleri ve
- alınan çeklere fatura kesilmesi ile ilgili detayları bulabilirsiniz.
Çeke Fatura Kesmek Mümkün mü?
Çek ödemesi bir ticari işlemin ödeme yöntemi olduğu için, fatura çekin kendisine değil; çeke konu olan ticari işleme kesilmelidir.
Fatura, Vergi Usul Kanunu’na göre mal teslimi veya hizmet ifasının gerçekleştiği anda düzenlenmesi gereken belgedir.
Bu nedenle çek fatura ilişkisi, ödeme yöntemi ile ticari işlem arasındaki bir ilişkidir. Fatura düzenleme zorunluluğu çeki aldığınız anda değil; mal veya hizmeti sattığınız anda doğar. Doğru bir çek takibi yapmak için bu ayrımı bilmek önemlidir.
Hangi Çeklere Fatura Kesilebilir?
Fatura, çek türüne bakılmaksızın, çekin hangi ticari faaliyete ilişkin olduğuna bakılarak kesilir. Temel kriter, bir satış işleminin varlığıdır.
- Mal Teslimi: Bir müşteriye mal sattığınızda, ödeme ister nakit ister banka havalesi ister çek olsun, mal teslimi anında fatura kesilmelidir. Alınan mal için çek kesme karşılığı fatura kesilmesi, bu kapsamdadır.
- Hizmet İfası: Müşteriye bir hizmet sunduğunuzda ve bu hizmetin karşılığında çek aldığınızda hizmet karşılığı çek ödemesi yapılsa dahi, hizmetin tamamlandığı anda fatura düzenlenmelidir.
Tüm bu işlemler, işletmelerin yasal belge düzenleme kriterine uymasını gerektirir. Günümüzde bu işlemler, genellikle e-fatura kesme sistemi üzerinden dijital olarak gerçekleştirilir.
Çeke Fatura Nasıl Kesilir?
Çeke fatura nasıl kesilir sorusu, aslında fatura kesim tarihi ile çek bilgilerinin doğru kaydedilmesi sürecini ifade eder.
- Fatura Kesimi: Mal/hizmet satışı gerçekleştiği anda (çek alınmış olsa bile) e-fatura işlemi veya kağıt fatura düzenlenir. (Ancak 1 Ocak 2026’dan itibaren kağıt faturalar tamamen kalkıyor.)
- Muhasebe Kaydı: Muhasebe kayıtları yapılırken satılan mal/hizmetin geliri kaydedilir ve alacak hesabı (120 Alıcılar) borçlandırılır. Çek alındığında ise alacak hesabı kapatılır ve 121 Alacak Senetleri (veya uygun çek hesapları) borçlandırılır.
- Çek Bilgileri: Çekin seri numarası, bankası ve vade tarihi gibi çek bilgileri, fatura üzerine değil; genellikle fatura açıklama alanına not edilir veya muhasebe kayıtlarında ayrıntılı şekilde izlenir.
Bu belge düzenleme süreci, özellikle ticari çek takibinde doğru bir muhasebe kaydı için önemlidir.
Çek Karşılığında Fatura Kesilmezse Ne Olur?
Çek karşılığında fatura kesilmemesi, yani ticari işlemin faturalandırılmaması, ciddi vergi cezası riskleri doğurur. Bu risk temelde alınan bir ödemenin bildirilmemesinden kaynaklıdır.
- Kayıt Dışı İşlem: İşlemin faturalandırılmaması, gelirinizin devlet nezdinde kayıt dışı işlem olarak görülmesine neden olur.
- Belge Eksikliği: Vergi Usul Kanunu'na göre fatura düzenlememek, belge eksikliği ve usulsüzlük cezaları ile sonuçlanır.
- Denetim Riski: Özellikle denetim riski altında olan şirketlerde, çekin muhasebe kaydının olduğu halde karşılığında fatura olmaması, muhasebe hatası olarak değerlendirilir.
Çek ve Fatura İşlemlerinde Vergisel Yükümlülükler
Çekli işlemlerde, mali mevzuat gereği birtakım vergisel yükümlülükler ortaya çıkar:
- KDV uygulaması: Fatura kesildiği anda, KDV uygulaması (Hesaplanan KDV) doğar ve ilgili dönem KDV Beyannamesi ile beyan edilir.
- Gelir beyanı: Kesilen fatura, işletmenizin o döneme ait geliri olarak kaydedilir ve yıl sonunda gelir beyanına esas teşkil eder.
- Belge düzenleme zorunluluğu: Vergi mükellefi olan her işletme, ticari işlemlerinde yasal belge düzenleme zorunluluğuna uymakla yükümlüdür.
Sıkça Sorulan Sorular
Evet, alınan çeklere fatura kesilmesi zorunluluğu, çekin kendisine değil çek ile ödemesi yapılan mal teslimi veya hizmet satışı işlemine dayanır. Ticari bir işlem gerçekleştiği anda, Vergi Usul Kanunu gereği fatura düzenlemek zorundadır.
Fatura, ödemenin (çekin) vadesine göre değil, malın teslim edildiği veya hizmetin ifa edildiği tarihte kesilmelidir. Fatura kesim tarihi, işlemin gerçekleştiği tarih olmalıdır; çekin tahsil edileceği tarih değil.
Hayır, ne senet ne de çek (ödeme araçlarıdır) fatura kesimini etkilemez. Fatura kesimini etkileyen tek faktör, vergi mükellefi olarak malı teslim etme veya hizmeti sunma anınızdır.
Hayır, e-fatura üzerinde çekin seri numarası ve vade tarihi gibi detayları yazmak yasal olarak zorunlu değildir. Ancak işletmeler, iç takip ve muhasebe hatasını önlemek amacıyla bu bilgileri fatura açıklama alanına not edebilirler.
