Ticaret ve hukukta sürekli olarak kullanılan iştirak kelimesi ortaklık yapmak, ortak olmak ve belirli bir işe beraber katılmak gibi anlamlarda kullanılır. Ticari hayatta iştirak bir şirketin farklı bir şirket sermayesinde pay sahibi olmasıdır. Ticareti ve yatırımı geliştirmek amacıyla büyük şirketler ürün ve hizmet alanlarında faaliyet gösteren küçük ölçekli işletmelere sermaye payı katılım yöntemi ile destek verirken karşılığında hisse alır. Bu ortaklık türüne iştirak adı verilir.
Şirketlerin büyümek için kullandığı araçlardan biri iştirak yöntemidir. Şirket sermayesini artırmak için farklı şirketler ile ortaklık yapma yoluna giderler. Küçük, orta ve büyük ölçekli şirketler farklı iştirak türlerini kullanarak büyümek için hamle yapar. İştirak ile hisse alma yöntemi şirketlerin büyümesinin yanı sıra riskli şirketler, küçük ölçekli işletmeler ve yabancı pazarlara risksiz giriş için de kullanılır.
İştirak Nedir?
Sözlükte “ortaklık, işe karışma, birlik, katılım ve birlikte olma” gibi benzeri anlamlara gelen bir kelimedir. Ticarette sermaye ortaklığı, hisse ortaklığı, yönetim ve politika belirleme yetkisi veren %10 ile %50 arasındaki sermaye paylarına iştirak adı verilir. Ticarette yatırım amacıyla sık kullanılan bir yöntem olan iştirak farklı ölçeklerdeki şirketlerin birbirinden hisse satın almasıdır. İştirak süreci uzun araştırmalar ve yönetim tavsiyesi ile alınan kararlar sürecinde belirlenir.
Şirketlerin iştirak yöntemi hakkında şunlar söylenebilir:
- Kar elde etmek için farklı bir şirkete ait hisselerin bir kısmını satın alma yoluyla yapılır.
- Satın alma işlemini gerçekleştiren yatırımcı şirket “ana şirket” olur.
- Hisse satan ve yatırımı alan kurum ise “ana şirketin iştiraki” olur.
- İştirak türü hisse alım oranı ile belirlenir ve bağlı ya da bağımsız iştirak kurulur.
- İştirak türleri direkt ya da dolaylı olarak oluşabilir.
- İştirak türü yatırımı yapan şirketin yatırım alan şirket üzerindeki haklarını belirler.
İştirak Türleri Nelerdir?
İştirak bağlı ortaklık ve bağımsız ortaklık olmak üzere iki farklı şekilde yapılır. Önemli bir yatırım çeşidi olan iştirak yönteminde kapsam ve büyüklük ortaklık türünü belirleyen durumdur. Ana şirket ve iştiraki olan şirket arasındaki yönetim ve yatırım kararlarını almada etkili olan hak sahipliğini belirlemek için türün önemi vardır. Yatırım boyutuna göre belirlenen iştirak yöntemi ana şirketin iştiraki üzerinde yönetim ve kararlara karışabilme yetkisini verebilir. Bu nedenle şirketler iştirak yöntemi seçerken ana hedefleri ve planlarını göz önüne alarak karar vermelidir.
Bağlı Ortaklık Nedir?
Yatırımı yapan ana şirketin ortak olduğu diğer şirkette %50’nin üzerinde oy hakkına sahip olması ile kurulan ortaklık türüdür. Doğrudan ve dolaylı bağlı ortaklık olarak iki farklı şekilde kurulması mümkündür. Sermaye Piyasası Kurulu mevzuatına ve Banka Kanunu iştirak eden şirketler hakkında yönetmelikler yayınlar. Resmi olarak bağlı ortaklık yoluyla iştirak eden şirketler tek bir finansal grup olarak değerlendirmeye alınır. Hukuki boyutta ise iki kuruluş da ayrı şirketler olarak değerlendirilir.
Bağlı ortaklık iştirak yöntemi genellikle büyük şirketler tarafından farklı bir faaliyet pazarına girmek için kullanılır. Şirket sıfırdan bir kuruluş oluşturup bilmediği bir pazara girmek yerine bağlı ortaklık kurarak küçük şirketler aracılığı ile yatırım yapar. Bağlı ortaklık sayesinde iştiraki olan şirketin yönetim kurul üyelerini atama ve değiştirme hakkına sahip olur. Finansal karar alma ve strateji belirleme konusunda yetki veren bu değişim imkanı sayesinde yatırım yaptığı şirketin büyümesi için müdahalede bulunur.
Bağımsız Ortaklık Nedir?
Bağımsız ortaklık ana şirketin yatırım yaptığı iştiraki şirket üzerinde %50’den az oy hakkına sahip olması ile kurulur. Yatırım yapan şirkete daha kısıtlı yetkilerin verildiği bu ortaklık türü genellikle sınırlı piyasalarda istikrarlı büyüme için tercih edilir. Bu ortaklık türünde iştiraki şirket kendi yönetimi ve karar alma süreçlerinde etkisini sürdürmeye devam eder. Yatırımcı olan ana şirket ise genellikle kazançlara ortak olur ve fikir belirtir. Şirket yönetiminin elinde kalmasını isteyen şirketler tarafından tercih edilen bir yöntemdir.
Karşılıklı İştirak Nedir?
Ticarette genellikle tercih edilmeyen fakat mümkün olan iştirak yöntemlerinden biridir. İki farklı şirketin birbirinin sermayesine en fazla %25 oranında katılması ile kurulan bir ortaklık türüdür. İki şirket de birbirine yatırım yaparak diğer şirkette hisse sahibi olur. %25 hisse oranının altında kalmak bu iştirak türü için sorun olmasa da bu sınırın üzerine çıkmak Türk Ticaret Kanunu’na göre bazı yaptırımların uygulanmasına neden olur. Sermayenin usulsüz şekilde aktarımını engellemek ve alacaklıları korumak için %25 sınırına dikkat edilerek yapılması istenen bir iştirak türüdür.
Basit karşılıklı iştirak ve nitelikli karşılıklı iştirak olarak alt türleri vardır. Basit karşılıklı iştirak şirketlerin birbiri hisselerinin %25’ten azına sahip olması, nitelikli karşılıklı iştirak %25’inden fazlasına sahip olması ile kurulan ve farklı sınırları olan yatırım çeşitleridir. %25’ten az paya sahip olunması ile kurulduğu için bu iştirak türü bağımsız ortaklık kategorisinde değerlendirilir.
İştirak Amacı Nedir?
Şirketlerin iştirak kurmaları için temel amaçlar varlıkları değerlendirmek ve ürün – hizmet gelişimi sağlamaktır. Bu amaçlar kısaca şu şekilde açıklanabilir:
Karlılık oranı yüksek olan ve varlıklarını yatırım yaparak değerlendirmek isteyen şirketler iştirak kurma yoluna gider. Şirketin ana faaliyet alanı ile ilgili küçük ve orta ölçekli işletmelere yatırım yaparak birlikte büyüme ile karlılık hedefleyebilir. Şirketin ürün ve hizmetleri dışında kalan bir pazarda ilk etapta rekabet etmek zor olduğu için iştirak yöntemi ile yatırımlar çeşitlendirilebilir.
Şirket sahip olduğu ürün ve hizmetlerin gelişimi için gelecek gördüğü şirketlere iştirak yöntemi ile yatırım yapabilir. Örneğin bir şirket telekomünikasyon hizmeti veriyorsa teknolojik cihaz ya da yedek parça üretimi yapan yenilikçi çalışmalara sahip şirketleri destekleyebilir. Burada amaç şirketin çalışmalarına fayda sağlayarak büyütürken kar elde etmek ve kendi ürünlerinde kullanılabilir araçlar elde ederek gelişmek olur.
Şirketlerin vergiden muaf olmak için de iştirak yöntemini tercih ettiği bilinir. Kurumlar Vergisi Kanunu ile belirtilen tam mükellefiyet sahibi şirketlerle sermaye ortaklığı yoluyla elde edilen kazançlar vergiden muaf tutulur. Bu durumda şirket kar elde ederken vergi yükümlülüğünden kurtularak avantaj elde etmiş olur.
Şirketin verim ve kar elde etmek için finansal varlıklarını değerlendirmesini sağlar. Şirketin gereğinden fazla olan finansal varlıklarını kar getirisi olan bir yöntemle nakit akışına dönüştürülmesinin yolunu açar. İştirak hakları sayesinde yatırım alan şirketin yönetimine katkıda bulunarak ya da ekstra kaynak yaratarak hisse değerinin ilk alınan dönemden yükseğe çıkması ve karlılığın artması sağlanır.
Sınırlı niş ve riskli pazarlara giriş yapmak için güvenilir yöntemlerden biridir. Farklı faaliyet alanlarına istikrarlı giriş yapmak için pazarda iyi durumda olan şirketlere yatırım yapılarak ilk adımlar atılır. İştirak süreci boyunca analiz, raporlama gibi Pazar alanını tanımaya yönelik veriler elde ederek sonraki adımlar planlanabilir.
İştirakler Hesabı ve Amacı Nedir?
Ana şirketin iştiraki şirket yönetim sürecine katılım sağlamak için aldığı pay senetleri ve ortaklık payını takip etmek için kullandığı hesaba “iştirakler hesabı” adı verilir. Ana şirket sermaye taahhüdünde bulunarak yeni bir hisse senedi alırsa iştirak hesabına “borç”, hisse senetlerinin satılması halinde “alacak” olarak İştirakler Sermaye Taahhütleri hesabına kaydedilir. Şirketlerin hesabını takip etmek için kullanılan muhasebe yöntemlerinden biridir.
Şirketinizi büyütmek ve daha verimli bir iş şekli elde etmek istiyorsanız iştirak yöntemini kullanabilirsiniz. Farklı şirketlerin yönetimi ve kontrolü konusunda endişeleriniz varsa Bizim Hesap ile tüm muhasebe işlemlerini kolaylıkla ve güvenle yönetmek için şimdi iletişime geçebilirsiniz.
