İşletmelerin belirli dönemlere ait tuttukları kayıtlara gelir gider tablosu adı verilir. “Gelir gider tablosu nedir?” sorusunun diğer cevabı ise statik özellikli kâr zarar tablosu olarak yanıtlanır. Peki gelir gider tablosu ne işe yarar birlikte inceleyelim. İşletmenin belirli döneme ait kâr ve zarar ayrıntılarını gösteren tabloda, gelirler giderlerden büyükse işletmenin kâr oranının yüksek olduğu, zararlar kârdan yüksekse de şirketin mali açıdan zarara uğradığı anlaşılır. Gelir gider tablosunun başlık bölümünde; işletmenin adı, gelir tablosu ibaresi, kayıtların ait olduğu dönem ve para birimi mutlaka yazılır. Gelir gider tablosunda gösterilen işlemlerde oluşan olumlu fark ise “satış kârı” olarak adlandırılır. Kayıt tutulan tablo, işletmenin gelecekte ne gibi durumlarla karşılaşcağı hakkında fikir de verir. Dilerseniz gelir gider tablosunu bir örnekle gösterelim:
| A-BRÜT SATIŞLAR 1-Yurt İçi İşletme Satışları 2-Yurt Dışı İşletme Satışları 3-Diğer İşletme Gelirleri |
| B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-) 1-Satış Sonrası Oluşan İadeler(-) 2-Satış İskontoları(-) 3-Diğer Satış İndirimleri(-) |
| C- NET SATIŞLAR |
| D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-) 1-Satılan Ürün Maliyeti(-) 2-Satılan Ticari Ürünlerin Maliyeti(-) 3-Satılan Hizmetlerin Maliyeti(-) 4-Diğer Satışların Toplam Maliyeti(-) |
| BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI |
| E-FAALİYET GİDERLERİ(-) 1-Şirkete Ait Araştırma ve Geliştirme Giderleri(-) 2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gibi Giderler(-) 3-İşletme Genel Yönetim Giderleri(-) |
| FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI |
| F-DİĞER FAALİYETLERLE OLUŞAN GELİR VE KÂRLAR 1-İşletme İştirakleri Temettü Gelirleri 2-Bağlı Ortaklıklar Temettü Gelirleri 3-Faiz Gelirleri 4-Komisyon Gelirleri 5-Konusu Kalmayan Karşılıklar 6-Menkul Kıymet Satış Kârları 7-Kambiyo Kârları 8-İşletme Reeskont Faiz Gelirleri 9-Diğer Olağan Gelir ve Kârlar |
| G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-) 1-Komisyon Giderleri(-) 2-Karşılık Giderleri(-) 3-Menkul Kıymet Satış Zararı(-) 4-Kambiyo Zararları(-) 5-Reeskont Faiz Giderleri(-) 6-Diğer Olağan Gider ve Zararlar(-) |
| H-FİNANSMAN GİDERLERİ(-) 1-Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri(-) 2-Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri(-) |
| OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR I-OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 1-İşletmenin Önceki Dönem Gelir ve Kârları 2-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar J-OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR(-) 1-İşletmede Çalışmayan Kısım Gider ve Zararlar(-) 2-Önceki Dönem Gider ve Zararlar(-) 3-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar(-) |
| DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI(-) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI |
Gelir Gider Tablosu Tutmanın Önemi Nedir?
İşletmenin mali bütçe planlaması, gelir gider tablosunda yer alan kayıtlara göre uygulanır. Bu planlama yatırım faaliyetleri ve borç ilişkisi düzenini kurmaya yardımcı olur. Bunun yanı sıra işletme faaliyetleriyle oluşan brüt satış ve net satış işlemleri gelir gider tablosu incelenerek yapılır. Bilanço ile benzerlik gösteren gelir gider tablosu, dinamik kayıt özelliğiyle ön plana çıkar. Bilanço işletmenin bir dönemi kapsayan finansal analizini yansıtırken, gelir gider tablosu şirketin ilgili döneme ait nakit giriş çıkışını detaylıca gösteren değişken tablodur. Gelir gider tablosunda; brüt satış tutarları, net satışlar, faaliyetlerdeki indirimler, şirket içi ve dışı giderler ile diğer kaynaklardan elde edilen gelirler yer alır. Tüm bu işlem türleri farklı başlıklar ve açıklamalarda tablo üzerinde bulunur. Burada dikkat edilmesi gereken olağandışı gelir veya giderlerin farklı bir bölümde değerlendirilmesidir. Şirketin sürekli faaliyet alanında elde ettiği tutarlar benzerlik gösterirken, olağandışı gelir veya giderle toplam hesaplamada dalgalanmaya yol açabilir. Ayrıca gelir gider tablosunda tutulan kayıtların titizlikle yürütülmesi, işletmenin büyümesi ve gelecek hedeflerini sağlaması için önemlidir. Şimdi de gelir gider tablosu türlerinin neler olduğuna ve nasıl hazırlandığına göz atalım.
Gelir Gider Tablosu Türleri
Gelir gider tabloları iki farklı türde hazırlanır. İşletmenin oluşturduğu tablo türleri arasında; hesap tipi gelir tablosu ve rapor tipi gelir tablosu türleri yer alır. Farklı içeriklerle hazırlanan her iki tablo, işletme yöneticilerine, şirketin faaliyetleri hakkında ileriye dönük karar alma katkısı sağlar. Gelir gider tablosunun hazırlanma amacı şirketin; satış, gider, satış maliyeti, kâr ve zarar durumlarını gerçeğe uygun biçimde ortaya koymayı hedeflemesidir. Ayrıca işletmeler gelir gider tablosu düzenleyerek, satış hacimlerini ve kârlılıklarını yükseltmeyi amaçlar. Raporlanan gelir gider tabloları ilgili döneme ait işletme büyüme hacmi konusunda fikir verir. Gelir ve gider kalemlerinden oluşan tablo türleri şu şekildedir:
Hesap Tipi Gelir Tablosu
Hesap tipi gelir tablosu, genellikle şirketin kâr ve zarar durumunu gösteren kayıtları içerir. Yüzeysel tablo niteliğinde olan hesap tipi gelir tablosu, detaylı analiz özelliklerine uygun olmadığından ülkemizde çok fazla tercih edilmez. Belirlenen döneme ait hesap tipi gelir tablosu, ilgili işletmenin dönemsel mali durumu hakkında bilgi sağlamak için kullanılır. Yurt içi yurt dışı satışlar, yönetim giderleri ve faaliyet giderleri gibi başlıklar hesap tipi gelir tablosunda yer alır. Ayrıca hesap tipi gelir tablosu sayesinde işletmenin sermaye varlıklarındaki değişimini görmek mümkündür. Gelirlerin artı masrafların eksi olarak kaydedildiği tabloda, en alt bölümde toplam tutar alanı yer alır. Burada yer alan toplam tutarın pozitif veya negatif olması işletmenin kâr zarar durumunu açıklar.
Rapor Tipi Gelir Tablosu
İşletmenin ilgili döneme ait tüm faaliyetlerini yansıtır. İşletmeye ait faaliyetleri ayrıntılı şekilde gösteren rapor tipi gelir tablosu, olağandışı kayıtları da analiz etme imkanı sağlar. İşletme faaliyetlerini farklı yönlerle ele aldığından ülkemizde rapor tipi gelir tablosu kullanılır. Ayrıca rapor tipi gelir tablosu; kredi veren kuruluşlar, devlet kurumları ve yatırımcılar tarafından incelenen mali tablo niteliği taşır. Tutara sahip olmayan gelir ve gider işlemleri rapor tipi tabloda yer almaz. Ayrıca rapor tipi gelir tablosunda; artışlar alacak bölümüne, düzeltme veya azalış miktarları da borç başlığı altına kaydedilir. Dönem sonu bakiyeler ise 690 nolu dönem kâr zarar bölümüne aktarılır. Böylece dönem kâr zarar bölümünde yer alan alacak toplamları, işletmenin kâr oranını gösterir. Rapor tipi gelir tablosunda brüt satışlar bölümüne KDV vergisi dahil edilmez. Satılan mal veya hizmetlere ait vade farkı veya kur farkları da brüt satışlar bölümünde gösterilir. Gider bölümünde ise işletmeye ait; fatura, personel, malzeme alımı ve faiz ödemeleri gibi tutarlar yazılır.
Gelir Gider Tablosu Nasıl Hazırlanır?
Gelir gider tablosu hazırlarken mali tablo unsurlarına dikkat etmek gerekir. Gelir tablosunun, dönem içinde düzenli takibe uygun biçimde hazırlanması gerekir. Öngörülemeyen kazanç veya giderlerin ise ayrı bir başlık altında tabloda belirtilmesi önemlidir. Doğru sınıflandırma ve başlıklarla kaydedilen işletme bilgileri, tabloda hata oluşumunu minimum seviyeye düşürür. Özel yazılıma sahip muhasebe programları ise gelir gider tablosu oluşturma işleminde pratiklik sağlar. Elektronik ortamda tutulan tablolara dilediğin yerden kolayca ulaşabilirsin. Gelir gider tablosu hazırlarken dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekilde sıralanır:
- Gelir gider tablosuna ait başlık bölümünde; işletme bilgileri, ilgili dönem tarihi ve para biriminin mutlaka belirtilmesi gerekir.
- Faaliyet sonucu net tutarı bulunmayan işlemler gelir gider tablosunda yer almaz.
- Şirkete ait finansman giderleri ayrı bir başlık altında değerlendirilir.
- Şirket içi süreklilik arz etmeyen gelir ve gider kalemlerinin farklı başlık altında toplanması, tablonun analizinde kolaylık sağlar.
- Henüz satışı gerçekleşmeyen ürün veya hizmetlere ait tutarlar gelir gider tablosunda yer almaz.
- Faaliyetler sonucu ortaya çıkan kâr ve zarar gibi durumların olduğu gibi tabloya yansıtılması önemlidir.
- İşletme masraflarının detaylı başlıklar halinde kaydedilmesi, gider kalemlerinin azaltılması yönünde alınacak tedbirler için zemin oluşturur.
- Olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararların ilgili dönem içinde tahakkuk ettirilmesi ve ayrı bir başlık altında belirtilmesi tablonun güncel olmasında etkilidir.
- Öngörülemeyen kazanç veya zararların işletme faaliyetleri alanına yazılmaması gerekir.
- Hesap tipi gelir tablosu hazırlarken, şirket içi yüzeysel alış satış maliyet bilgilerini yazmak mümkündür.
- İlgili döneme ait işletme faaliyet ve finansman giderleri 7 ile başlayan ilgili maliyet hesaplarına yazılır.
- Satış indirimleri ile ticari ürün maliyetlerinin ayrı alanlarda gösterilmesi, tablonun en alt bölümünde yer alan toplam tutarı bulmak için ekstra kolaylık sağlar.
- Kısa ve uzun vadeli borçlanma giderleri, finansman gider başlığı altında yer almalıdır.
- Tablo oluşturduktan sonra ilgili dönem kârını veya zararını diğer bir döneme aktarmak için karşılık kullanılması uygun bir işlem değildir.
- Alacak, borç veya stoklar için kesilen irsaliye veya faturaların düzenli şekilde sınıflandırılması gelir gider tablosu oluşturmada kolaylık sağlar.
- Her döneme ait farklı gelir gider tablosu oluşturarak, şirket içi faaliyetleri pratik şekilde analiz etmek veya denetlemek mümkündür.
Sen de Bizim Hesap uygulamalarını hemen inceleyebilir, online muhasebe programıyla kolayca gelir gider tablosu oluşturabilirsin. Bizim Hesap şirket içi operasyonları tek ekran üzerinden dilediğin yerden yönetmene izin verir. Böylece şirket içi nakit giriş çıkışını veya banka hareketlerini anında görebilirsin.